Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

монодурагай чатиштириш
дейилади.
Икки жуфт белгилари билан фарқ қилувчи организмларни 
чатиштириш 
дидурагай чатиштириш
ва ниҳоят уч ва ундан ортиқ жуфт 
белгилари билан фарқланувчи организмларни чатиштириш эса 
поли-
дурагай чатиштириш
деб аталади. 
Ирсиятни дурагайлаш методидан фойдаланиб, ўрганилганда қуйи-
даги генетик символлар қўлланилади: 
Чатиштириш 
“Х”
белгиси билан ифодаланади. Чатиштириш 
ёзилаётган пайтда, она организм 
“♀”
(Венера-Зуҳронинг кўзгуси) белгиси, 
сўнгра ота организм 
“♂” 
(Марснинг қалқони ва найзаси) белгиси ёзилади. 
Ота-она организмлари олдига “
Р”
ҳарфи (лотинча “Parentes” – ота-она) 
қўйилади. Ота-она организмлар ва дурагайларда ҳосил бўладиган 
гаметалар 
g
ҳарфи (gameta) билан белгиланади. Чатиштириш натижасида 
олинган биринчи авлод дурагай - 
F
1
, иккинчи авлод дурагай - 
F
2
ва ҳоказо 
символлари билан белгиланади. 
“F”
ҳарфи лотинча 
“Filii”
сўзидан 
олинган бўлиб, болалар маъносини билдиради. Биринчи авлод (F
1
) 
дурагайларини доминант ёки рецессив гомозиготали ота-оналардан 
бирортаси билан чатиштириш – 
қайта чатиштириш
ёки 
беккросс
деб 
аталиб, олинган авлод эса 
F
В
тарзида белгиланади.
Мендель нўхатнинг бир жуфт белгиси, яъни гулининг ранги қизил ва 
оқ бўлган навларини чатиштириб биринчи авлод (F
1
) дурагай 
ўсимликларини олди (илова – 2 расм). F
1
дурагайларининг барчаси қизил 
гулли бўлган. Демак, биринчи авлодда бир жуфт кескин фарқланувчи 
белгидан (қизил-оқ) фақат биттаси намоён бўлди. Иккинчи белги эса 
ривожланмади. 
Бир белгининг иккинчи бир белги устидан устун қилишлик ҳолатини 
Мендель