Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

молекуляр генетиканинг
майдонга келиши бўлди. Молекуляр 
генетиканинг пайдо бўлишида ирсият бирлиги бўлган генларнинг 
тузилиши ва фаолиятининг молекуляр асосларини ўрганишда биокимё, 
биофизика, математик моделлаш, кибернетика методлари ёрдамида 
текшириш ва таҳлил қилиш ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлди. 
Молекуляр генетика эришган ютуқларига биноан, ген – ирсиятнинг 
моддий асоси ДНК молекуласининг бир қисмидир. 

---

12 
ДНК молекуласининг асосий қисми хромосомаларда жойлашганлиги 
ва озгина қисмининг эса цитоплазма органоидларида мавжудлиги кўрсатиб 
берилди. Таркибида фақат рибонуклеин кислотаси бўлган вирусларгина бу 
қоидадан мустасно эканлиги аниқланди. Ҳар қайси ген маълум сондаги 
кетма – кет жойлашган нуклеотидлардан иборат бўлиб, муайян оқсил 
моддасининг синтез қилинишини таъмин этади. Ген фаолиятининг 
маҳсули бўлган оқсил моддалари организм белги ва хусусиятларининг 
ривожланишини бевосита таъминлайди. 
Молекуляр генетиканинг бу кашфиётини таъмин этишда ҳал қилувчи 
аҳамиятга эга бўлган илмий тадқиқотлар қуйидагилардан иборат: 
1. ДНК молекуласи структурасининг аниқланиши (америкалик био-
кимёгар Дж.Уотсон ва инглиз физиги Ф.Крик, 1953). 
2. Оқсил молекулалари таркибига кирувчи асосий (20 та) 
аминокислоталарнинг биосинтез жараёнида оқсил ҳосил бўлишидаги 
иштирокини таъмин этувчи ирсий ахборот (код) бирлиги нуклеотидлар 
триплетининг кашф этилиши (М.Ниренберг, Г.Маттей, С.Очоа ва Ф.Крик 
1961; 1962). 
3. Геннинг молекуляр – генетик таърифининг шакллантирилиши 
(америкалик олимлар Ж.Бидл ва Э.Тейтум). 
4. Лаборатория шароитида ДНК молекуласининг сунъий синтез 
қилиниши (америкалик олим А.Корнберг, 1958 ). 
5. Ген функциясининг, яъни оқсил синтези регуляцияси молекуляр 
механизмининг очилиши (француз олимлари Ф.Жакоб, Ж.Моно, 
1961, 1962). 
Бу соҳада назарий тадқиқотларнинг ривожланиши натижасида 
генетиканинг амалий аҳамиятини янада оширадиган тармоқ –