Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

 

донлари яшил ва текис ўсимликлар;
 

донлари яшил ва буришган ўсимликлар.
 
Фенотипик синфларнинг миқдорий нисбати 9:3:3:1 га тенг. 
Агарда ҳар бир белгининг ирсийланишини алоҳида таҳлил қилсак, у 
ҳолда F
2 
да ранг бўйича ажралишнинг миқдорий нисбати 12 та сариқ : 4 та 
яшил (3:1); шакл бўйича ажралишнинг миқдорий нисбати 12 та текис : 4 та 
буришган (3:1) нисбатда бўлганлигини кўрамиз. Бу далилларга асосланиб, 
Мендель ирсийланишнинг 
учинчи қонунини
кашф этди. Бу қонун 
белгиларнинг мустақил ҳолда ирсийланиши
қонуни деб аталади. Бу 
қонуннинг моҳияти қуйидагича: организмларнинг бир жуфт белгилари 
унинг бошқа жуфт белгиларига боғлиқ бўлмаган ҳолда ирсийланади ва 
хилма - хиллик бериб ажралади. 
Энди, Мендель учинчи қонунининг генотипик асоси билан танишиб 
чиқайлик. Нўхат донининг сариқ – яшил бўлишини белгиловчи генларни 
А-а тарзида, доннинг текис – буришган бўлишини таъмин этувчи генларни 
В-b тарзида ифодалаймиз. Дурагай чатиштириш учун олинган нўхат 
навлари қайд этилган икки жуфт белги бўйича гомозиготали бўлиб, улар 
қуйидагича генотипларга эга: она ўсимлик – ААВВ, ота ўсимлик – ааbb. 
Уларни ўзаро чатиштиришдан олинган F
1
дурагайлари иккала ген бўйича 
дигетерозиготали бўлиб, уларнинг генотипи – АаВb. F
1
дурагайларининг 
дони сариқ ва текис бўлган. Дигетерозиготали (АаВb) F
1
ўсимликлари 
тўрт хил гамета ҳосил қиладилар: АВ, Аb, аВ, аb. F
2
дурагай 
ўсимликларини олиш учун F
1 
ўсимликларини ўз-ўзига чатиштирилганда 
зигота ҳосил қилишда юқорида кўрсатилган генотипларга эга 4 хил 
макрогамета (оналик жинсий гаметаси) ва 4 хил микрогамета (оталик 
жинсий гаметаси) иштирок этади. Бу гаметалар мустақил тақсимланиб, 
ўзаро 16 вариантда қўшилиб, уруғланиб зиготалар ҳосил қиладилар. 
Натижада, F
2 
ўсимликларида бу икки белги бўйича ҳосил бўладиган 
генотипик ва фенотипик ажралишнинг таҳлили қуйидагича бўлади. 
F
2
даги генотипик ва фенотипик ажралиш натижасини ихчам-
лаштириш учун фенотипик радикални аниқлаш усули таклиф этилади.