Махсус таълим вазирлиги абу райхон беруний номидаги тошкент давлат техника университети «нефт ва газ» факультети

12. Газ қувурларини коррозиядан ҳимоялаш
Режа:
1. Газ қувурларининг коррозияси
2. Газ кувурларини коррозиядан химоялаш усуллари

Агарда қувур ётқизилган ҳудудларда тупроқ таркибининг занглашга таъсири ўта хавфли, дайди токлар мавжуд бўлган ҳудудларда, электрли ҳимояланиш усулларидан фойдаланилади (қурилиш меъёри ва қоидаларига асосан).

Металларнинг коррозияси деб аста-секинлик билан уларнинг юза қисмининг атроф-муҳитининг кимёвий ва электрокимёвий таъсиридаги емирилишига айтилади. Металлдан тайёрланган қувур ички юзасининг емирилиши асосан газнинг таркибига ва хоссаларига боғлиқ. Газ қувурининг ички занглашига газ таркибидаги кислород, намлик, олтингугурт ва бошқа бирикмалар таъсир қилади.
Коррозияда энг катта кийинчилик қувур юзаларининг ташқи томондан емирилиши, яъни тупроқ таъсирида занглашдир. Газ қувурларининг тупроқ намлиги таъсирида занглаш ўз табиатига қараб қуйидаги турларга бўлинади:
а) кимёвий емирилиш;
б) электро кимёвий емирилиш;
в) электрли емирилиш.
Кимёвий занглаш тупроқ таркибидаги турли хил суюқлик ва газларнинг, суюқ неэлектролитидларнинг таъсиридаги занглашдир. Кимёвий занглаш таъсирида қувурнинг бутун юзаси бўйича юпқа қатламли плёнка (занг қатлами) ҳосил бўлади. Кимёвий занглашда қувурнинг бутун юзаси бўйлаб бир хил қалинликда занг қатлами ҳосил бўлади. Бундай занг қатламининг ҳосил бўлиши бошқа турдаги занглашга нисбатан хавфсиз ҳисобланади.
Электрокимёвий занглаш-бу намлик таъсиридаги тупроқ эритмасининг (электролит вазифасини бажарувчи) металга таъсири натижасида пайдо бўлади. Бу занглашнинг пайдо бўлиш жараёнини қуйидагича тасвирлаш мумкин:
Электрокимёвий емирилиш икки хил майдон, яъни мусбат қийматли катодли ва манфий қийматли анодли майдонлар ҳосил бўлади.
Металл қувурларда электронлар ҳаракати анод майдонидан катодга қараб ҳаракатланали. Тупроқда ионлар ҳаракати катодли (+) мусбат ва анодли (-) манфий бошланади. Электрокимёвий емирилиш маҳаллий занглаш характерига эгадир ва бунинг таъсирида қувурда маҳаллий (жароҳатланиш) занглаш пайдо бўлади, бу занглаш таъсирида қувур емирилиб тешик пайдо бўлиши мумкин, бу эса ўта хавфлидир.
Маҳаллий емирилишнинг пайдо бўлиши кимёвий емирилишга нисбатан ўта хавфли ҳисобланади. Электрокимёвий емирилиш, газ қувурларида ер остидаги (тупрокдаги) дайди токлар таъсирида бўлиши ҳам мумкин. Тупроқда бундай токлар (ер остида) турли хил электрли транспортлар, электр манбаларинингерга боғланиши ва ҳ.к. орқали пайдо бўлади.