Mahsuldor qatlamlarni ochish va

 
 

---

461
Xulosa 
Mahsuldor gorizontlarni ochishda atrofning tabiiy muhitini muhofaza qilish 
sohasidagi asosiy talab tuproq qoplamasiga har xil belgilanishdagi suv havzalariga, 
o‗simlik va hayvonot dunyosiga progressiv ekologik kam xavfli texnologiyalar va 
texnik vositalarni amalga oshirish yo‗li bilan salbiy holatlarni minimallashtirish 
hisoblanadi. Neft va gaz otilib chiqadigan holatlarda nazoratsiz favvoralinish ekologik 
halokatga olib kelishi mumkin. 
Mahsuldor qatlamni germetikligini ta‘minlamasdan anomal yuqori qatlam 
bosimi (AYUQB) bilan ochish jarayonida yuqorida joylashgan qatlamdagi neft va gaz 
yuqorida joylashgan o‗tkazib yuboradigan qatlamga (suvli qatlam, neftgazli qatlam) 
oqib o‗tadi. Ekologik monitoring ma‘lumotlari bo‗yicha burg‗ilash ishlarini 
o‗tkazishga talablar atrof muhitni muhofaza qilish sifatini oshirish maqsadida 
to‗g‗rilanadi. 
Mahsuldor qatlamlarni ochishda yer osti boyliklarini muhofazalash bo‗yicha 
tadbirlari ishlov beriladigan mahsuldor soz yerlarga ham, mahsuldor bo‗lmagan 
qatlam yoki qazilma ishlari amalga oshirilmaydigan soz yerlarga salbiy ta‘sirni 
minimal bo‗lishiga xizmat qilishi hamda gorizontlarni toza yer osti ichimlik suvining 
ham tozaligini ta‘minlashi kerak. 
Nazorat savollari. 
1.Mahsuldor qatlamlarni ochish jarayonlari atrof muhitga qanday salbiy 
holatlarni keltirib chiqaradi? 
2.Mahsuldor qatlamni ochishda qanday texnika xavfsizligiga rioya qilinishi 
kerak? 
3.Qatlamni ochishda favvora paydo bo‗lsa qanday choralar qo‗llanilishi 
mumkinligini tushintirb bering? 
4.Texnik qoidalarni bajarilishi kim tmonidan nazorat qilinadi? 

---

GLOSSARIY 
Aylanish sistemasi
– burg‗ilanayotgan rotorli quduqdagi sistema. Quduqni 
gillashga mo‗ljallangan. Mahsus nasos, egiluvchan rezina quvurdan iborat. Gilli 
eritma nasos va rezina quvurlar yordamida vertlyug orqali quduqka yuboriladi. 
Bosim gradienti
- suyuqlikning harakat yuli uzunligi birligiga (m, km) nisbatan 
bosimning pasayishi. 
Bosim depressiyasi
– a) konni ishlab chiqarishda dinamik qatlam bosimini uning 
boshlang‗ich bosimi (neft uyumini ishlatishdan oldin o‗lchangan qatlam bosimi) ga 
nisbatan pasayishi; b) ishlatilayotgan quduqlar uchun – dinamik qatlam bosimi bilan 
quduq tubidagi bosim orasidagi farq.
Bosimning tazyikli gradienti
- sizish masofasining uzunlik birligiga nisbatan 
bosimning kamayishi. N/L formula bilan aniqlanadi, bunda N – suyuqlik bosimi 
miqdori, sm; L- sizish oqimining yul uzunligi, sm. 
Burg‘ilashning texnologik rejimi 
– qudug‗ini burg‗ilashda jinslarni maydalash 
uchun foydalaniladigan doldoto ishining samaradorligini aniqlash. Bu maqsadda: 1) 
burg‗iga bo‗ladigan bosim; 2) dolotoning aylanish soni; 3) loyli eritmaning sifati va 
miqdori; 4) asbobni quduqka tushirish va x.k. aniqlanadi. 
Burg‘ilash qudug‘ini ishlatish
– burg‗ilash qudug‗i ichidagi suyuqlikni yer 
yuziga chiqarish. B.q.i.ning quyidagi usullari ajratiladi: favvorali – suyuqlikni yer 
yuziga chiqarishga qatlam bosimi etarli; mexanik – qatlam bosimi suyuqlikni yer 
yuziga chiqarishga etarli bo‗lmaydi, bunday vaqtda suyuqlik kompressorlar 
yordamida tortib chiqariladi; chuqurlik nasosi usuli orqali – quduq ichiga nasos 
tushirib suyuqlik yuqoriga tortib chiqariladi. 
Burg‘ilash qudug‘i sarfini o‘lchash
- ishlayotgan neft quduqlarida 
harakatlanayotgan suyuqlik oqimi tavsifini yoki haydash quduqlaridagi jinslarning 
suv 
qabul 
kila 
olish 
imkoniyatini 
aniqlash 
maqsadida 
quduq 
tomon 
harakatlanayotgan suyuqlik oqimi tezligini o‗lchash.