Mahsuldor qatlamlarni ochish va

11.8-rasm. Qarshi bosimni kanalning uzunligiga 
L(1)
va ishlanish hajmini 
V(2)
 tavsifi. 
Bosimning qiymati o‗zgartirilganda buzilish jadalligi o‗zgarmaydi. Xuddi 
shunga o‗xshash holatlar suv-qum-oqimli perforatsiyada ham kuzatiladi, ya‘ni 

---

427
tuzilmada va uning atrofidagi fazoda gazning ajralishining mavjudligi bilan 
tushuntiriladi, oqimning dinamik naporini o‗zgarishiga olib keladi. 
Naporli oqimning dinamik yoki tezlanishli kattaligi quyidagi formula 
yordamida aniqlanadi. 
2
2




Ä
H
bu yerda: 

- oqimning zichligi;

- oqimni oqish tezligi. 
Bu yerdan ko‗rinib turibdiki, dinamik oqimning naporini parchalanish 
xususiyati oqimli yo‗nalishning zichligiga va tezligiga bog‗liq. 
Bosimlar farqini ta‘siri. 
Katta uzun kanallarni hosil qilish asosiy omillardan biri hisoblanib, unga oqim 
energiyasi ta‘sir qiladi va asosan qisqa quvurdagi bosimlar farqi orqali aniqlanadi. 
Har qanday sharoitda qisqa quvurda bosimning farqini oshishi evaziga kanallarning 
uzunligi kuchayadi (11.3-jadval). Bosimlarning farqi 5 MPa-ga oshirilganda (1,25 
marta) kanallarning uzunligi va ishlanish hajmi mos ravishda 1,25 va 1,2 martaga 
kuchaygan. 
11.3-jadval. 
Bosimlar farqini perforatsiya kanallarining o„lchamiga ta‟mir qilishi. 
Namuna 
soni 
Ishchi qisqa 
quvur 
dagi
bosim farqi, 
MPa 
Suv sarfi,
l/sek 
Gaz 
simon 
azotning 
sarfi, 
nm
3
/daq 
Perfora- 
siya vaqti, 
daq 
Teshikning 
o‗lchamlari, mm 
Ishlana-
digan
hajm, sm
3 
chuqur
lik 
metall 
bekit- 
gichga 
kirish 
6 
20 
2,7 
3,0 
20 
89 
15x22 
105 
16 
25 
3,0 
3,4 
20 
108 
16x22 
120 
17 
29 
3,3 
4,2 
20 
130 
21x21 
132 
Gaz fazali muhitda 5-6 MPa-dan past bosimda suyuqlikni oqib chiqishida past 
bosimda bo‗shliqni paydo bo‗lish hisobiga gazning hajmi oshadi hamda tezlikni va 

---

oqimni uzoqroq kirishini kuchaytiradi. Gazning kengayishi to‗g‗ridan-to‗g‗ri qisqa 
quvurda boshlanadi va oqim chiqib ketadigan muhitda davom etadi.
Qarshi bosim 5-6 MPa-dan oshirilganda oqim hajmi muhitga tushadi va 
o‗zgarmaydi, eng so‗nggida esa dinamik oqim naporini va uning parchalovchi 
xususiyatini o‗zgarmaslikka olib keladi. 
Gaz-suv-qum oqimli perforatsiya jarayonida kanallarning o‗lchamlarini 
kuchaytirish uchun bosimlar farqini maksimal ko‗rsatgichga oshirish maqsadga 
muvlfiq bo‗ladi. Bosimlar farqini ma‘lum kattalikkacha oshirish mumkin, chunki 
foydalaniladigan nasos agregatlarini va azotli qurilmalarni hamda jihozlarni texnik va 
texnologik imkoniyatlarining ko‗rsatgichlariga bog‗liq bo‗ladi, ikkinchi tomondan 
esa iqtisodiy foydali xarajatlar bilan tavsiflanadi. 
Yuqorida keltirilgan mulohazalardan kelib chiqib, azot suv-qum oqimli 
perforatsiya qilishda 4AN-700 va AGU-8K qurilmalaridan foydalanilganda ishchi 
qisqa quvurda 25-30 MPa bosim farqini ushlab turish tavsiya qilinadi. 
Bu usul gaz-suyuqlik aralashmasi bilan birgalikda obraziv perforatsiya 
qo‗llanilganda perforatsiya kanallarining shakllanish darajasini 1,5-2 martagacha 
kuchaytirishga erishiladi. 
Gaz-suv-qum oqimli perforatsiya jarayonida gaz qo‗shib ta‘sir qilish gazning 
erkin fazasining oqimidan foydalanilgan. Bunda gazning tarkibi 0 dan 0,5 % gacha 
o‗zgargan. Shunday texnologiyaga azot qo‗shilganda kanallarning uzunligi 1,4’1,6 
martaga, hajmi 2,3’2,5 martaga oshgan.