Mahsuldor qatlamlarni ochish va

Xulosa 
 
Mahsuldor qatlamlarni sifatli ochishini ta‘minlash uchun qatlam bosimining 
anomallik xususiyatlari o‗rganilgan. Mahsuldor qatlamni kollektorlik xossasini 
asoslagan holda depressiya va repressiyani qo‗llash bayon etilgan hamda zamonaviy 
ochish usullarni turlari tahlil qilib chiqilgan.
Mahsuldor 
qatlamni 
sifatli 
ochilishini ta‘minlashda maxsus eritmalarni qo‗llanish texnologiyasi, eritmalarni turi 
va tarkibi ishlab chiqilgan.
Mahsuldor 
qatlamlarni 
ikkilamchi 
ochib, 
perforatsiyalashda qo‗llaniladigan eritmalarning tarkibi va turlari hamda ularni salbiy 
ta‘siri mulohaza qilingan. 
Tiklikdan katta egilishga ega bo‗lgan tik quduqlarning devorini mustahkamligi 
hozirgi vaqtda eng dolzarb, istiqbolli va qiyin hal qilinadigan masalalardan biri 
hisoblanadi. 
Yuqorida keltirilgan ishda quduqning devorini mustahkamligini buzilish 
sabablari aniqlangan. Quduqning stvoli atrofida kuchlanishning o‗zgarishi nuqtai 
nazaridan quduq devorining mustahkamligini muammolarini ko‗rib chiqishda 
texnologik, texnik va ilmiy potensialning imkoniyatiga bog‗liq bo‗lmagan holda 
quduq stvolining tiklikdan og‗ishi tufayli paydo bo‗ladigan buzilish jarayonlarini 
bartaraf qilishning imkoniyati yo‗q. Tog‗ jinslarining ko‗p yillik shakllanish davriga 
bog‗liq sababli gorizontal, tik va tog‗ bosimining mavjudligi ya‘ni, qatlamlarni 
ochishda tog‗ jinslarining deformatsiyalanishiga sabab bo‗ladi. (Xo‗jayorovning 
kitobidan kiriish krak)
Quduq devorining mustahkamligini ushlab turish tog‗ jinsi va yuvuvchi 
suyuqliklarning oralig‗ida sodir bo‗ladigan fizik-kimyoviy jarayonlarni boshqarish 
orqali erishiladi. Ingibirli yuvuvchi suyuqliklarning tarkibi to‗g‗ri tanlanganda loyli 
slanetslar bo‗kish va plastiklik, murt parchalanishga moyilligi mavjud bo‗lganda tog‗ 
jinslarini barqarorligini ta‘minlashga olib keladi. Bo‗kishga olib keladigan asosiy 
jarayonning sababi, bu suv hisoblanadi. Shuni tan olish kerakki, loyli tog‗ jinslari va 
suvning fizik – kimyoviy o‗zaro reaksiyalanishi yetarlicha o‗rganilmagan. Suv loy-
suv tizimida kimyoviy o‗zaro reaksiyalanish ko‗rinishida (dispersli va elektrostatik) 

---

ikkita klassik ta‘sir qilishida o‗zining korrektivlari kiritilgan bo‗lib, suvni dispersli 
tizimlarining tarkibida ionli – molekulyar modda sifatida qarash mumkin emas. 
Bu ishda olib borilgan tahlil quduqlarning qurilishini gorizontal stvol bilan 
tugallashda murakkabliklarni va sharoitni kuzatish imkoniyatini beradi. Burg‗ilash 
eritmasining parametrlarini qatlamga mos ravishda tanlash talab qilinadi. Tiklikdan 
katta og‗adigan quduq devorining mustahkamligini ta‘minlay oladigan texnologiyani 
yaratishda loyli tog‗ jinslarining xususiy holatini ya‘ni, loyni va uning xossalarini, 
bo‗kishi va gidratatsiyalanish jarayonlarini burg‗ilash eritmasining tarkibini 
loyihalashtirish zaruriy holat hisoblanadi. 
Quduq devorining mustahkamligini saqlashda zaruriy va istiqbolda hal 
qilinishi kerak bo‗lgan masalalarga turtki berildi hamda tiklikdan katta og‗ishga ega 
bo‗lgan quduqlarni qurishda amaliyotda aniq geologik sharoitlarni asoslash zarurdir.