Mahsuldor qatlamlarni ochish va

7.2-rasm. Besh tizmali chuqur 
quduqlar 
uchun 
tizma 
boshchasining konstruksiyasi. 
1, 8, 9, 10, 11 - chorbarmoqlar; 
2, 4, 5, 7 - ponali osma; 
3-jo‗mrak;
6- zichlovchi element. 
Tizma boshchasi har qanday quduqlarni ishlatish usuliga bog‗liq bo‗lmagan 
holda o‗rnatiladi. Neft gaz va gazkondennat quduqlari uchun tizma boshchaining turi 
qatlam bosimiga bog‗liq holda tanlanadi.
7.1-jadval 
Ishchi bosim, MPa (
P
ish
) 
7; 14; 21; 35; 70; 103. 
Boshcha flanitsining o‗tish kesimining mustahkamlash 
tizmasiga biriktirilgan bir shartli diametrida sinov bosimiga 
sinaladi.
<350 mm 
>350 mm 
2 · 
P
ish
15· 
P
ish
 
Kon sharoitida ikki turdagi tizma boshchasi tanlanadi: 
ponali (7.3-rasm) GKK va muftali GKM (7.4-rasm). (GKK-golovka koloknaya 
klinovaya, GKM – golovka kolonnaya muftovaya). Ponali tizma boshchasi (GKK) 
kon sharoitida ko‗proq qo‗llaniladi. GKK turidagi tizma boshchasi ikkita oraliq va 
ishlatish tizmasini yoki ishlatish va konturni biriktirishga mo‗ljallangan (7.1-jadval).
 

---

275
 
7.3-rasm GKK turidagi ponali tizma 
boshchasi: 
1-flanets; 2-tiqin; 3-boshcha korpusi; 4-rezina 
halqali zichlama; 5-paker; 6-pona; 7-quvurcha; 
8-ishlatish tizmasi; 9-quduq ustiga; 10-oraliq 
tizmalarini flanetsi.
 
 
 
 
7.4-rasm. GKM turidagi muftali tizma boshchasi. 
1-boshcha korpusi; 2-metall manjet; 3-rezina halqa; 4-6- flanetslar; 5-yarim halqa; 6-ishlatish 
tizmasini osib quyish uchun mufta; 8-manometr; 9-flanetsli qisqa quvur; 10-kran. 
Tizma boshchasi pasportida ko‗rsatilgan ishchi bosimning kattaligida suv bilan 
bosim ostida germetiklikka sinaladi hamda korpusning mustahkamligi quyida 
kelitirilgan bosimda sinaladi. Gaz quduqning ustiga o‗rnatilgan tizma boshchasi 
o‗rnatilgandan so‗ng gazsimon agent bilan quyidagi tartibda bosimga sinaladi.
1) quduq ustining tizma oraliqlarining fazosi orqali oraliq tizmasi ruxsat 
berilgan ichki bosimga javob beruvchi, suyuqlikning yutilishini olib kelmaydigan 
bosimdan yuqori bo‗lmagan bosimga sinaladi; 
2) tizma favvora armaturasining quvurli boshchasi o‗rnatiladi, tizmada 
suyuqlik sathini pasaytiradi va mustahkamlash tizmasining tizma boshchasi maksimal 
ishchi bosimga gaz (havo) bilan ikkilamchi sinaladi (siqiladi), o‗rnatilgan tizma 

---

boshchasida 5 daqiqadan kichik bo‗lmagan vaqt davomida bosim ushlab turiladi. 
Tizma boshchasi tekshirilganda gazni yo‗qotilishi (kamayib ketishi) mumkin emas.