Махматқулов турдимурод ёғоч конструкциялари

8.1 мисол. Равоқ узунлиги l=18 м бўлган омбор биносининг асосий юк кўтарувчи конструкцияси сифатида уч шарнирли тўғри чизиқли арка қабул қилинган. Арканинг металл тортқилари думалоқ кесим юзадаги арматуралардан тайёрланган. Аркаларнинг қадами b=3 мга тенг.
Аркаларнинг кўндаланг ва бўйлама турғунлиги мос йўналишларда жойлаштирилган боғловчилар билан таъминланган.
Аркага таъсир қилаётган юклар: Доимий меъёрий юк q^н=0,68 кН/м². Доимий қор юки p^H =0,7 кН/м². Тўлиқ меъёрий юк q^н=1,38 кН/м².Доимий ҳисобий юк q^ҳ=1,0 кН/м², ҳисобий қор юк p^ҳ= 0,98 кН/м².Тўлиқ ҳисобий юк q=1,98 кН/м².
Арканинг хусусий оғирлиги қуйидаги формуладан аниқланади:
q_{ўз оғ} =1,1 (q^н+ p^H)b) /[(1000 / k_{ўз оғ} l)] -1=
=1,1 (0,68+0,70)3 / [(1000 / (318)] – 1 = 0, 60 кН/м.
бу ерда: k_{ўз оғ}– хусусий оғирлигини эътиборга олувчи коэффициент бўлиб, 18 метр узунликдаги тўғри чизиқли арка учун унинг қиймати 3 га тенг; l –равоқ узунлиги ( l = 18 метр).
Бир метр тўғри чизиқли аркага таъсир қилаётган ҳисобий юкнинг тўлиқ қиймати қуйидаги формуладан аниқланади: q _тўлиқ = qb +q_{ўз оғ} = 1,983+0,60=6,60 кН/м.
Маҳаллий юкнинг арка юқори белбоғига таъсири натижасига пайдо бўладиган эгувчи моментнинг қиймати қуйидаги формуладан аниқланади:
M_м =q_тўл / 8 (l /2)² =6,60/8 (17,8 / 2)² = 65,20 кНм.
Арка тортқисидаги зўриқиш (Н), кўндаланг куч (Q) ва устки белбоғдаги бўйлама юкнинг қийматлари қуйидаги формулалардан аниқланади.
H= q_kp l²/8f = 6,6017,8² / 82,225 = 117,50 кН.
Q = q_kp  l² / 4 = 6,60  17,8 / 4 = 29,35 кН .
N = H cos a + Q sin a = 117,50 0,97 + 29,350,243 = 121,10 кН.
Аниқланган зўриқишлар асосида юқори белбоғнинг кесим юзасини танлаймиз ва мустаҳкамлигини текширамиз:
Кесим юзасини ўлчамлари bh=140440 мм бўлган қарағай материалидан тайёрланган чорқирралардан танлаймиз.
Арканинг таянч ва чўққи тугунларини ўлчами e =110 мм га тенг бўлган эксцентриситет билан лойиҳаласак, у ҳолда кесим юзасида пайдо бўладиган қўшимча эгувчи моменетнинг қиймати M = Ne формуладан аниқланади. M_қ = M_м – N e = 65,20 – 121,10  0,11 = 51,80 кНм
Аниқланган қўшимча моментни эътиборга олган ҳолда сиқилиб-эгилувчи юқори белбоғ кесим юзасининг мустаҳкамлиги қуйидаги формуладан текширилади: