Махматқулов турдимурод ёғоч конструкциялари

9.3.Учбурчакли яхлит элементлардан тайёрланган металл-ёғоч фермаларни ҳисоблаш
Яхлит ёғоч фермаларнинг юқори белбоғлари унинг номига мос равишда яхлит ёғоч чорқирралардан ёки думалоқ кесимли ёғоч материаллардан тайёрланади. Яхлит ёғоч фермалар республикамиз ҳудудида қурилаётган турар биноларининг асосий юк кўтарувчи конструкцияларидан биридир. Бу турдаги фермаларнинг асосий афзаллиги уларни турли намликдаги материаллардан фойдаланган ҳолда, қурилиш майдонида ясаш мумкинлиги бўлса, камчилиги кесим юзалари ўлчамларининг чегараланганлиги ва тайёрлашнинг сермеҳнатлигидир. Шу сабабли, бундай фермалар елимланганларга нисбатан арзон ва елимланган конструкциялар тайёрлаб бўлмайдиган жойларда иқтисодий самарадор ҳисобланади.
Учбурчакли кичик равоқли фермаларнинг умумий кўриниши қуйидагича бўлади (9.4-расм).
Ю қори белбоғнинг кесим юзалари қуйидагича.

9.4-расм. Учбурчакли кичик равоқли ферма.
Яхлит ёғоч материаллардан тайёрланган учбурчакли фермаларнинг энг масъулиятли қисми таянч тугуни бўлиб, бир ёки икки тишли ўйиб бириктириш орқали амалга оширилади (9.5-расм).

9.5-расм. Ферманинг бир тишли ўйиб бириктирилган таянч тугуни.
Яхлит ёғоч фермаларнинг тугунлари металл элементлар ёрдамида бириктирилади (9.6-расм).

9.6-расм. Ферма тугунлари.
Фермаларга таъсир қилаётган юклар, асосан, 2 хил, яъни доимий ва вақтинчалик бўлади.
Доимий юк том ёпмаси ва ферманинг хусусий оғирлигидан иборат бўлади. Вақтинчалик юклар эса қор ва шамол таъсирларидан ҳосил бўлади.
Фермаларнинг ҳисоби геометрик ва статикқисмлардан иборат.
Геометрик қисмдаферма белбоғлари, стерженларининг узунликлари, бурчаклари, эгрилик радиуслари аниқланади.
Статик қисмда эса тугун ва белбоғларидаги зўриқишлар аниқланади.
Зўриқишлар график ва графоаналитик усулларда ёки махсус компьютер дастурлари асосида аниқланади. Юқори белбоғларда эса М ва N зўриқиш пайдо бўлади. Юқори белбоғларда эгувчи момент пайдо бўлиши сабабли, улар худди сиқилиб-эгилувчи элементлардек ҳисобланади:
q l² q l²
M = − N e; M = + N e, (9.1)
2 2
h−h