Магистратура бўлими 5А410501 “Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлаш ва дастлабки ишлаш технологияси” М19-20 гурух магистранти

2.3 Дала экин маҳсулотлари to’пламларининг умумий кўрсаткичлари.
Дала экинларининг уруг’лари сақлашга анча чидамли ҳисобланади. Экиладиган дон уруг’лари учун давлат стандарти белгиланган. Биринчи ва кейинги репродуктсия уруг’лари нав тозалигига ko’ра учта даражага бўлинади. Уруг’лик экилган майдонлардаги уруг’нинг нав тозалиги кўрсатмага асосан аниқланади. Агар уруг’нинг нав тозалиги 99,5 фоиз бўлса-биринчи, 98 ва 95 фоиз bo’лса иккинчи ва учинчи даражага ажратилади. Элита уруг’ларининг нав тозалиги 99,7 фоиз бўлиши керак. Дала экинлари уруг’ининг сифат кўрсаткичлари асосан куйидагилардан иборат: асосий уруг’ миқдори (тозалиги)нинг ифлосланганлиги ва унувчанлиги. Шу кўрсаткичларга қараб уруг’лар турли классларга ажратилади.
Уруг’нинг мухим ахамиятга молик бўлган сифат кўрсаткичи унинг унувчанлиги ҳисобланади. Дон уруг’ларининг ko’пчилиги учун унувчанлик даражаси класслар бўйича 95,92 ва 90 фоиз қабул қилинган. Уруг’лик учун қабул қилинган стандартларда ифлосланганлик меъёри хам берилган. Бунда 1кг уруг’да бошқа экинлар уруг’и, шу жумладан, бегона ўсимликлар уруг’ларининг сони хам ҳисобга олинади. Уруг’лик донининг намлиги хам стандарт талабларига жавоб бериши керак. О’збекистон Республикасида дон уруг’ларининг намлиги барча классларда 14 фоиз қабул қилинган. Махсус жихозланган уруг’лик дон сақлайдиган омборлар ширкат, фермер, дехқон хўжаликлари ва бошқа корхоналарда дон сотилишгача аниқ белгиланган шароитларда сақланиб, унинг униш хусусияти фақатгина сақланибгина қолмасдан, балки яхшиланади хамда экишга тайёрлаш жараёнларини хам ўтказиш имкониятларига эга бўлинади.
Уруг’лик донларни сақлашда унинг унувчанлиги билан нав тозалигига эътибор бериш талаб қилинади. Дала экин маҳсулотлари қаерда сақланишидан қатъий назар сифат кўрсаткичларини давлат стандарти талабига тўлиқ жавоб берадиган даражада сақлаш имкониятини яратиш лозим. Сақлаш даврида уруг’лик дон унувчанлигининг камайиши хўжалик учун жуда қимматга тушади, яъни экиш меъёрининг ортишига ва дон экинлари хосилдорлигининг кескин камайишига олиб келади.(5-жадвал)

5-жадвал

.