Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

“Allomalar majlisi” XV asr.
 
Kamoliddin Behzod.
Ana shu fikrlardan kelib chiqib, 
birinchi navbatda temuriylar davri portret 
san’atini ko‘rib chiqamiz. Kamoliddin 
Behzod Sharq miniatyurasida realistik por-
tret asoschilaridan biri hisoblanadi, uni 
suratning aniqligi va go‘
zalligiga qarab, 
Sharq Rafaeli deb ataydilar. U ishlagan 
Shaybonixon, Husayn Boyqaro, Lutfiy 
kabi tarixiy shaxslar portretlari o‘rta asrlar 
miniatyura rangtasviri durdona asarlari 
qatoriga kiritildi. XV asr miniatyurasi uslu-
bida yaratilgan portretlarga bezakdorlik va 
yuzalilik xos xususiyatdir. Ochiqcha 
rangdorlik, 
bo‘yoq 
dog‘lari 
va 
chiziqlarning ritmikligi, stillashtirilganlik 
O‘rta Osiyo va unga yaqin 
davlatlarning 
o‘rta asrlar san’atiga xos xususiyat bo‘lib 
qoldi. Manzaradorlikning alohida shakli bu 
portretlarning o‘ziga xosligi hisob
la
nadi, ularning ma’nosi shundaki ularning ritmi va 
ranglari asarlarga chuqur ma’no beradigan shartli mazmunlikka ega bo‘ladi. Har bir 
rang o‘z ma’nosiga ega. Lekin bu miniatyura uslubida ishlangan mashhur tarixiy 
shaxslar portret
lari yuzaki va ularga o‘xshamagan degan fikrni anglatmaydi. “G‘arbda 
o‘rna
shib qolgan miniatyuralar chuqur psixologik mazmunga ega emasligi, Sharq ras-
som
larining kuchli qalb to‘lqinlari va ichki kechinmalarni bera olmasligi haqida
gi 
fikrlarni qayta ko‘rib chiqish kerak bo‘ladi”
95
.
Kamoliddin Behzod 1510 yilgacha Hirotda yashadi. Tabriz shahriga kelgach, u 
Safaviylar podsholik kutubxonas
i boshlig‘i etib tayinlandi. Ayni paytda bu ras
som 
Hirot miniatyura maktabi asoschisi bo‘lib qoldi, u keyinchalik O‘rta Osiyo, 
Ozarbayjon, Eron, Hindiston va boshqa mamlakatlar miniatyura san’ati ri
voji
ga o‘z 
ta’sirini o‘tkazdi. Keyinchalik mahoratli
rassom bo‘lib qolgan Mahmud Muzahhib, 
94
Бродель Ф. 
[
Электронный ресурс]. Режим доступа: 
http://vikent.ru/author/2270/ 
95
Кильчевская Э. О специфике канона пластического искусства Востока. / Сборник: Проблема канона в 
древнем и средневековье искусство Азии и Африки. –
М.: «Наука», 1948. с. 184.
. 

---

94 
Sulton Muhammad va Qosim Ali kabilar Kamoliddin Behzodning shogird
lari bo‘lgan 
edi. Garchi rassom Husayn Boyqaro, Shayboniyxon va Ismoil Safaviylar hukmdorligi 
vaqtlaridagi murakkab sharoitda yashab ijod qilgan 
bo‘l
sa-
da, u o‘z ijodida takomilga 
erishdi va o‘ziga
cha ijod qilgan rassomlar yutuqlarini umumlashtira oldi.
Sharq san’atida birinchi bo‘lib Behzodning miniatyuralarida jang, epik va mai
shiy 
sahnalar ko‘rsatilgan. U nafaqat saroy hayoti, balki xalq 
hayotidan ham sahnalar 
tasvirlab syujetlar qamrovini sezilarli kengaytirdi. Bunga “Xavar
nak qal
‘asi qurilishi” 
nomli miniatyura misol bo‘la oladi.
“U o‘z miniatyuralarida tasvir xajmini kichaytirish 
hisobiga qahramonlarni atrof tabiat va arxitektur
a inshootlari bilan uyg‘unlashtirish, 
xususiylikni umumiy
likka bo‘ysundirish imkonini berdi. Rassom miniatyura
ga 
kompozitsiya tuzish
ning doira, uchburchak, ellips va diagonal bo‘ylab joylash
tirish bi-
lan bog‘liq geometrik usullarni qo‘lladi”
96
.