Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

 
 
A.Mamatova. “Oybek”. 
1983 yil. 
 

Nafis chayqaladi bir tup na’matak,
 
Yuksakda, shamolning belanchagida. 
Quyoshga oq savat tutgancha behol, 
Viqor-
la o‘shshaygan qoya labida,
 

Nafis chayqaladi bir tup na’matak
. 

---

89 
Darhaqiqat, chinakam iste’dod egalari o‘z asarlarini yolg‘izlikda ijod qi
ladilar, ijod 
mahsullarini atrofdagilari bilan bo‘lishadilar, go‘zallik tuyg‘usi rivojlanishiga hissa 
qo‘shadilar. Ijodkorlar aslida o‘shshaygan qoya labidagi nafis gulli na’matak kabidirlar. 
Balki shoir aynan shu o‘xshatishga asos
lan
gandir. Mazkur go‘zal she’r Oybek obrazini 
rassom ko‘z oldida gavdalantirgan. Oybek asarlari tabiat kabi, qorli cho‘qqilar kabi toza 
va samimiy. Ular mangu
likka daxldor. Rassom obrazni tasvirlashda o‘zini 
chegaralamaydi, shu bilan birga borliq ham bor go‘zalligi, latofati bilan yaratilgan. 
Portretda sezilib turgan buyuk siymolarga xos ichkinlik Oybekning tomoshabinlarga 
ta’siri
ni mutlaqo kamaytirmaydi. Asarda hayot haqidagi chuqur mushohadalardan oqilona 
xulosa chiqargan shaxs tasvirlangan.
1997 yilda san’atshunos Norsaid Oydinov quyidagi fikrni bildirgandi: “Rassom Aziza 
Mamatova ijodida p
ortret janri yetakchi hisoblanadi. Ijodkor o‘z asarlarida nafaqat 
zamondoshlari, balki mamlakatimizning tarixiy shaxslari obrazlarini ham mahorat bilan 
yaratadi”.
Rassom Aziza Mamatova yarat
gan obrazlar xarakteriga ko‘ra chuqurdir. Ular
da 
tasvirlanayotgan shaxslar
ning ruhiy holati qat’iy ochib berilgan. Portret
larda aqliy va 
ma’naviy hayot tarangligi umumlashtirilgan modellashtirish, harakatlarning kontrast 
rang
lar yordamida muhrlab qo‘yilishi vositasida ifo
dalanadi. Shu tarzda rassom vaqtni 
go‘yo bir laxzaga to‘xtatib, asarini mangulik
ka daxldor qiladi. 
Mashhur tasavvufshunos olim Najmiddin Komilov shunday degandi: “Aziza 
Mamatova O‘zbekiston tasviriy san’atida, portret janrida o‘ziga xos o‘ringa ega. Rassom 
mahorati nafaqat u yaratgan zamondoshlari portretida, balki tarixiy janrlardagi asarlarida 
ham yaqqol ko‘zga tashlanib turadi. Buyuk ajdodla
rimiz obrazlarining haqqoniy 
ifodalanishida uning ham hissasi mavjud. U Ibn Sino, Boburshoh, Oybek, Usmon Nosir, 
Abdulhamid Cho‘lpon, Abdulla Qodiriy
v
a boshqa o‘zbek xalqining namoyandalari 
portretlarini tasvirlash bilan ular xotirasini abadiylashtiribgina qolmay, ichki dunyolari, 
ruhiyatla
rini ham ochib bergan. Rassom o‘z ishlarida ularning o‘ziga xos fe’l
-atvorlari 
hamda azim iroda
larini ko‘rsatib 
bera olgan. U betakror ranglar yordamida olim va shoir-
larning ichki dunyosi, mehnat va dramatik hodisalarga boy murakkab hayotini tasvir-
lashga erishdi. Uning asarlaridan Vatanga, xalqqa hamda milliy an’analarga bo‘lgan 
cheksiz muhabbat ufurib turadi. Xuddi shu jihat tufayli uning asarla
ri O‘zbekiston tasviriy 
san’ati va xalqning madaniy
-
ma’naviy hayotida o‘z o‘r
ni
ni egallagan”
87
.