Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

R.Choriyev. “Shavkat 
Abdusalomov”. 1985 yil.
 
Shavkat Abdusalomov portreti 
navbatdagi 
asar 
hisoblanadi. 
Kinorejissyor va aktyor Shavkat 

---

85 
Abdusalomov Moskva shahrida yashaydi, Toshkentga kinorejissyor Shuhrat 
Abbasovning taklifiga binoan kelgan edi, shunda u rassom Ro‘zi Choriyev bilan 
tanishib qoldi. Shavkat Abdusalomov portreti rassom Ro‘zi Choriyev bu davrda 
yaratgan e’tiborli asarlaridan biri bo‘lib qoldi. Kinore
jissyor va aktyor asarda 
rassomning kottedji oldidagi bog‘chada tasvirlandi. Por
t
retda u butun bo‘yi bilan 
bahorgi yashillikda, yelkasiga qora-kumushsimon-
ko‘k kostyum ustidan tashlab olgan 
holda tasvirlandi.
U biroz b
oshini egib, tomoshabinga qovog‘i ostidan qarash qilib turibdi. U bi
lan 
muloqotda bo‘lgan odamlar uning maftunkorligini, aqlliligini, iqtido
rini, 
xushmuomalaligini va shu bilan birga kamtarin ekanligini ta’kidlaganlar. Do‘stlar 
davrasida u bilan suhbatlashish xuzur baxsh etardi, negaki doimiy Moskvada 
yashaganligi uchun madaniy voqealar markazida bo‘lar va shu sabab undan ko‘p 
axborot olish mumkin bo‘lar edi. Asarning butun rangi yoqimli, u ma’lum ma’noda 
XX asr boshlarida yashagan Valentin Serov va Konstantin Korovin singari rus 
rassomlarining plenerda ishlagan asarlarini yodga sola
di. Bunday chog‘ishtirish tabiiy 
hisoblanadi. Negaki bu rassomlar ham bahorgi yosh barglar va maysalar fonida portret 
ishlashni yoqtirardi. Umuman portret rangi yoqimli va ishonchli chiqqan.
 
Aziza Mamatova
84
. A.Mamatova 1973 yili Leningrad 
shahridagi I.Ye.Repin nomidagi rangtasvir, haykaltaroshlik 
va arxitektura institutida akademiklar A.I.Serebryaniy, 
P.V.Korneyev va M.M.Devyatov ustaxonasida o‘qishni 
bitirdi. Ermitajdagi san’at asarlarini tomosha qilish, rus
muzeyi kutubxonalarda o‘t
kazil
gan vaqtlar, kitob o‘qishga 
bo‘lgan qiziqish rassom ijodining asosiy yo‘
nalishini 
belgilab berdi. U jahonga mashhur bo‘lgan rassomlardan 
tahsil oldi, ular
ning tajribasini o‘rgandi va tasviriy san’at 
asarlarni o‘z ko‘z bilan ko‘rdi. U o‘z ustozlari nomini g‘urur bilan eslab turadi. 
Mamalakat tasviriy san’a
tining eng yaxshi maktabi
da olingan bilimlar o‘z mevasini 
berdi. Rassom portret janrida o‘z yo‘lini topdi. U bilan birga S.Abdullayev, B.Jalolov, 
A.Ikromjonov, M.Nuriddinov, S.Raxmetov, opa-singil E. va N.Ahmedovalar, Moskva 
shahrida esa A.Mirzayev, J.Umarbekov, Sh.Abdurashidov singari hamyurt
lari o‘qidi, 
ular keyinchalik O‘zbekistonda mashhur rassom va san’atshunos bo‘lib tanildilar. 
Vatanidan yiroqda talabalik yillarida ular bir-
birini qo‘l
lab-quvvatladi va jipslashdilar.
Rassom A.Mamatova: “1973 yili iyul oyida men Toshkentga qaytib keldim. Bu 
yerga kelganimdan keyingi vaqt men uchun murakkab davr bo‘ldi. Bu yerda meni 
xushyorlik va hayratlanish bilan 
kutib oldilar. U paytlarda, ya’ni deyarli yarim asr ilgari 
nafaqat O‘zbekistonda, balki boshqa joylarda ham yosh qizlarni o‘z yo‘l
larini mustaqil 
tanlashini ko‘p ham yoqtirishmas edi. Bu holat ijodiy o‘z
-
o‘zini anglashga imkon 
bermadi, shuning uchun ham biz
da ayol rassomlar ko‘p emas edi. O‘z ijodim bilan 
nimaga qodir ekanligimni isbotlash
ga to‘g‘ri keldi. Hamkasblar va omma tomonidan 
qo‘llanmagan rassom uchun ijod qilishga rag‘bat bo‘lmaydi, o‘ziga ishonch 
yo‘qolgandan keyin rassom bo‘lish qiyin bo‘ladi”. Shunga qaramay o‘sha paytlarda 
tasviriy asarlar yordamida aba
diylashtirilishi lozim bo‘lgan shaxslar ko‘p bo‘lgan.
84
Маматов У. The history of one life. // Gisap: Culturology, Sports and Art History. №5, 2015. с. 8. 

---

86 
Shuning uchun A.Mamatova portret 
janrida ishladi. Uning har bir obrazi o‘zining 
ichki olamiga ega va rassom ularning sirlarini 
och
ib berishga intildi. Rassom o‘zi yoq
tirgan 
va hurmat qilgan kishilar tasviriga o‘ziga xos 
yondashganli
gi ko‘rinadi. Unga, ehtimol, eng 
avvalo ota-
onasi tomonidan berilgan o‘gitlar, 
xususan mil
liy madaniy an’analarni chuqur 
tushunish, o‘z teran tomirla
rini his qilish, 
olamni uyg‘un ravishda anglash va o‘z 
“men”ini ta’kidlash singari hislatlar xos 
bo‘lgandir. Rassom hayotni tiyrak ko‘z bilan 
kuzatdi, O‘zbekiston bo‘y
lab safar qildi, 
bo‘lajak asarlari uchun tasviriy material 
yig‘di.