Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

V.Kaydalov. “Alisher Navoiy”. 1947 yil.
Portret ko‘p qatlamli klassik uslubda 
moybo‘yoqda ishlangan. 
Unda tasvir-
lanayotgan odamga nisbatan ulkan 
muhabbat hislari tuyuladi. Alisher 
Navoiy ko‘p
qirrali naqshinkor stol 
yonida o‘tiribdi, uning ustida kitoblar va 
yozuv ashyolari yumshoq, iliq ranglarda 
chizilgan. Tizzalari va tirsaklari yirik 
buklam
li to‘q qizil baxmal chopon 
asarning yetakchi tasviri bo‘lib qolgan, 
unda ranglar nihoyatda nozik berilgan. 
Bu portretda shoirning yuzi eng 
e’tiborga molik jihat bo‘lib qolgan, 
uning yuzidan ez
gulik va nur yog‘ilib 
turgandek. Portretda shoir qandaydir 
go‘zallik 
va 
e’ti
borli 
narsaga 
qaragandek uzoqqa tikilib turibdi. 
O‘zbek olimlari va rassom
lari fikriga 
ko‘ra bu portretda buyuk shoirning 
shax
siyati to‘laroq aks ettirilgan, lekin ta’kidlash joizki u miniatyurachi rassom 
Mahmud Muzahhibning shoirning hayotligi paytidagi portretidan farqlanadi. 
XX asrning 80-90-yillari rassom 
Abdulhaq Abdullayev
ishlagan Alisher Navoiy 
portreti shoirning navbatdagi portreti xisoblanadi. Bu portret ham O‘zR FA Alisher 
Navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyining mulki hisob
lanadi. Tasviriy san’at ustasi 
o‘z davridagi O‘zbekistonning yetakchi portretchi rassomlaridan biri bo‘lgan. Rassom 
portretni ko‘p variantlarda ishladi, ular
ning barchasi bir xildagi axamiyatga ega 
bo‘lmadi, lekin amalga oshirilgan katta ijodiy ish o‘z mevasini berdi, natijada portret 
O‘zbekiston tasviriy san’atida voqea bo‘lib qoldi. Uzunroq to‘rtburchak matoda 
hassaga qo‘llarini qo‘yib olgan shoir portreti yaratildi. U shohona saroy choponida 
tasvirlangan. Jiddiy qiyofada ishlangan shoir yuzi asardagi umumiy rang-tus 
uyg‘unligiga nomos bo‘lib qoldi. Ma’lum
ki, shoir Hirot hukumdori Husayn 
Boyqaroning do‘sti va maslahatchisi bo‘lgan
ligi sababli mamlakatda vujudga 
keladigan to‘qnashuvlar va xalq qo‘zg‘alonlarini tinchitish uchun uning topshirig‘i
bilan ko‘pincha saroydan ketar edi. Nazarimizda quyidagi she’rlar Navoiyning 
kutilmaganda saroyga qaytganda gu
voh bo‘lgan holat bo‘lsa kerak:
Erta yerni yoritgan payt, 

Shoh go‘shasi –
 yomon taxlit; 

Xuddi askarlar o‘lgandek jangda, 
 
Mast-alast yotar har joyda... 

Uyg‘oniboq yana tashlanishar, 
 

Kambag‘alning so‘nggi noniga...
 

Xazinani to‘latib, oqshom paytida
 
Yana shovqin-suron, ziyofat yana...

---

52