Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

Mahmud Muzahhib. “Alisher Navoiy”. XV asr.
 
Ular rassomning portreti ishlanayotgan shaxslar 
haqidagi bevosita tasavvurlari bilan boyitilgan va ularda 
nafaqat inson xarakteri, balki u yashagan muhit ham 
haqqoniy tasvirlandi. Bu asarlarda ko‘pincha saroylar 
arxitek
turasi, intereri amaliy san’at ashyolari, tog‘lar, 
vodiylar, gullar va daraxtlar yetishtirilayot
gan bog‘lar 
kabilar tasvirlandi. Hind miniatyurachilari tomonidan 
yaratilgan Boburshoh miniatyura portreti ana shunday 
asarlardan hisoblanadi. Rassom Kamoliddin Behzod 
XV asr o‘rtalarida ishlagan Hirot hukumdori va shoiri 
Husayn Boyqaro portreti, shuningdek uning shogirdi 
Mahmud Muzahhib ishlagan Alisher Navoiy portreti 
kabilar ana shunday asarlardandir.
Keyinchalik, XX asr o‘rtalarida buyuk shoir 
tasvirlangan Mahmud Muzahhib miniatyurasi bir qator 
o‘zbek rassomlari va haykaltaroshlarini Alisher Na
voiy 
obrazining 
butun 
bir 
galereyasini 
yaratishga 
ilhomlantirdi. Ulardan ba’zilarini tadqiqotimizda ko‘rib 
chiqamiz. Urushdan keyingi yillarda rassom 
Vladimir 
Kaydalov
tomonidan yaratilgan shoir portreti dastlabki 
portretlardan biri hisoblanadi. Bu 
mamlakat uchun o‘z 
yaralarini davolayot
gan og‘ir yillar edi, ammo xalq 
umuman ikkinchi jahon urushida fashizm ustidan 
g‘alabadan keyin ko‘tarinki ruhda edi. Mana shu ko‘tarinki kayfiyatda ra
ssom bu 
portretni yaratdi. 1941 yili dekabrida qamal qilingan Leningrad shahridagi Ermitajda 
akademik I.A.Orbeli raisligida, yirik sharqshunos olimlar va jamoatchilik vakillari 
ishtirok et
gan buyuk shoir Alisher Navoiyning yubileyi bo‘lib o‘tdi. Ermitaj gum
-
bazlari ostida hozirgi kunda ham sevilib o‘qilayotgan she’rlari va dostonlari yangira
di. 
Ularda hayotga muhabbat, do‘stlik, insoniy ong va uning qo
ra kuchlar us
tidan g‘alabasi 
kuylangan edi.

Olam axli bilingiz, ish emas dushmanlig‘,
 

Yor o‘lung bir
-biringizga erur yorliq ish
47
.
 
Turli davrlarda va turli mamlakatlarda insoniyatning yorqin kelajagiga ishonch 
bilan yashagan, ijod qilgan va uqubatlar chekkan buyuk odamlar umr ko‘r
gan edi. 
Shoir Alisher Navoiy ana shulardan biri edi. V.Kaydalov portreti
da “
Qorong‘ulikdan 
keyin, albatta nurli yorug‘lik kelur
”, deb insoniyatning uyg‘un rivojlanish 
imkoniyatlariga to‘la ishongan shoir obrazi aks ettirildi.
47
Алишер Навои –
Поэмы
.

---

51