Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

2.2. Tasviriy san’at ustalari tomonidan yaratilgan
 
kinoarboblar portretlari
54
 
 
O‘zbekistonning yirik kinoarboblaridan iborat tarixiy shaxslarning por
tretlari XX 
asrning ikkinchi 
yarmida tasviriy san’at ustalari tomonidan yara
tildi. Bu turli kasb 
egalariga qiziqish kuchaygan davr bo‘ldi, ularning yara
tuvchilik kuchiga ishonch 
paydo bo‘ldi va shu tufayli portret san’ati O‘zbekiston tasviriy san’atida yetakchi 
o‘rinlardan birini egalladi. Xalq haqida qayg‘urish, Vatanga sadoqat va muhabbat 
abadiy haqiqatlarga isho
nish, adolatli jamiyat haqida orzu va eng yaxshi asarlarida o‘z 
orzularga erga
shish singari qadriyatlar o‘zbek va yevropa badiiy, ta’limiy 
maktablarining eng yaxshi 
an’analari tarbiyalanuvchilari bo‘lgan Rahim Ahmedov, 
Bahodir Jalolov, Alisher Mirzayev singari 70-80-yillarda ijod qilgan taniqli rassomlar-
ning ijodiy nuqtai nazariga aylandi.
Rassom 
Bahodir Jalolov
Peterburg shahridagi I.Ye.Repin nomidagi rassomlik 
institutini tamomlab Toshkentga qaytib kelib 1975 yili kinorejissyor Komil Yormatov 
(1903-1978) portretini yaratdi. Kinorejissyor Komil Yormatov 1903 yili 1 mayda 
Farg‘ona vodiysining janubidagi Konibodom shah
ri
da tug‘ildi. 1931 yili Davlat 
kinomatografiya institutining rejissyorlik fakultetini tamomladi.
“Baquvvat va kelishgan inson Komil Yormatovning hayoti qiziqarli va yorqin 
bo‘lgan. U yaxshi taqdir egasi bo‘lgan. Uning hayoti muvaffaqiyatli tuyuladi. Le
kin 
uning har bir muvaffaqiyati yangi to‘siqlarga duch kelgan bo‘lsa
-da, Komil Yormatov 
ularning barchasini yengib o‘tdi... 19 yoshida kino bilan tanishdi, unga butunlay 
maftun bo‘lib qoldi. Yoshligidayoq “O‘zbekdavkino”ning birinchi film
larida suratga 
tushdi, O‘zbekistonning yetakchi kinorejissyori bo‘lib qoldi va O‘rta Osiyoda badiiy 
kinoning asoschilaridan biri hisoblanadi”
55
. Kinorejissyor, ssenariychi, O‘zbekiston 
xalq artisti yigirmadan ortiq film su
ratga oldi, ulardan ko‘pchiligi o‘zbek kino 
san’atining oltin fondiga kirdi. U “Do‘stlar yana uchrashdilar”, “Alisher Navoiy”, “Ibn 
Sino”, shoira Nodirabegim haqida “Odamlar orasida bir o‘zi” singari filmlarini surat 
oldi. K.Yormatovning “Ikki dil dostoni” filmi 1968 yildagi Pnompenda (Kombod
ja) 
o‘tkazilgan kinofestivalining “Oltin Ansora” oliy mukofotiga sozovor bo‘ldi”.
Komil Yormatovning portretini yaratilishi Toshkent shahri jamoatchiligi madaniy 
hayotida katta voqea bo‘ldi. Nisbatan kichikroq xajmdagi matolarga chi
zilgan boshqa 
rassomlar portretlariga nisbatan katta xajmdagi matoga chizilgan kinorejissyorning 
qomati mahobatli, salobatli ko‘rinadi, lekin bu portreti chizilayotgan shaxs 
harakatlarining nozikligini inkor etmaydi. O‘zbekistonning keksa kinorejissyori 
portreti uning o‘ziga bo‘lgan holatda ish
lan
gan. U oyoqlarini chalishtirib o‘
tiribdi, 
chap qo‘li tizzasida, o‘ng qo‘li bilan tebranma kresloning suyanchig‘iga tayanib olgan, 
panjalariga sigaret qistirib ol
gan. Yonida bo‘lajak filmlar kadrlarida aktyorlarni 
yoritadigan sofit. Suratning rangi yorqin, iliq ranglarda ishlangan, faqat oq kostyumi 
tagida ko‘rinib turgan ko‘ylagi ko‘k rangda. Kinorejissyorning butun qiyofasi lato
fatli. 
Qisqa oq sochlari orqaga taralgan. Qalin qoshlari biroz uyulgan. Ko‘zlari ma’no
li qarab 
turibdi.
54
Маматов У. Портреты кинодеятелей, созданные мастерами изобразительного искусства Узбекистана 
во второй половине ХХ
века.
// ТЕАТР. №
03, - 
Т., 
2017. 
с. 41–
43.
55
Исхакова М. Возвращение всадника. Камиль Ярматов. [Электронный ресурс]. Режим доступа: 
http://kh-davron.uz/kutubxona/memuarlar/mastura-isxakova-vozvrashhenie-vsadnika-kamil-yarmatov.html 

---

60