Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

B.Jalolov. “Kinorejissyor Komil 
Yormatov”. 1975 yil. 
 
Komil Yormatov ko‘rsatma, 
maslahatlar bergan, umuman sahnani 
boshqargan, 
rejissyorlik 
qilgan. 
Uning obro‘siga e’tiroz bo‘lmagan. 
Uning ko‘rsatmalari su
ratga olish 
guruhi tomonidan so‘zsiz bajarilgan. 
Shunga qaramay, u o‘z xotira
lar 
kitobida 
qo‘yidagila
rni 
yozadi: 
“Bosh kitob degan tushuncha bor. 
Bosh asarga yetib bo‘lmaydi, u doim 
oldinda 
bo‘ladi. 
Negaki, 
san’atkordan oldinda eng yaxshi asar 
yaratish umidi olib tashlansa, u 
yashay olmaydi. Keyingi paytlarda 
vaqti-
vaqti bilan “Alisher Navoiy” 
filmini tomosha qilayotib unda 
mavjud bo‘lgan nuqsonlar va 
xatolarni, ba’zi syujet chiziqlarni 
nomukammalligini 
ko‘rib 
qolyapman. Lekin har holda... ular bir ijodkor o‘zi bajargan va odamlarga bergan 
ishlariga sog‘lom nigoh bilan qarash holatida bo‘ladi. “Alisher Navoiy” filmini ishonch 
bilan o‘zimning shoh asarim deya ola
man. Keyinchalik asarlarim bilan u film 
darajasigacha ko‘tarila olmadim”.
“1976 yili Yormatov Xorazmda “Uzoq yaqin yillar” asarini suratga olib bo‘l
gan 
paytga italyan neorealizmining yorqin vakilaridan biri, rejissyor Mikelanjelo 
Antonioni keladi. U o‘zining yangi filmi uchun ma’qul bo‘ladi
gan qiyofa qidirib 
yurgan edi. Yormatov hamkasbini Urganchdan ellik kelometr uzoqda bo‘lgan 
Qalanjiqqa filmning epizodlaridan birini suratga olishga taklif etadi. Antonioni yarim 
xarob saroy devorlariga g‘ayrat bilan chiqib tushardi, at
rofni diqqat bilan kuzatardi, 
texnikaga qiziqdi, mahalliy aholi bilan tanishdi. Ikki rejissyorning xayrlashish vaqti 
yetib keldi. Yormatov va Antonioni Urganch aeroportida samolyot reysini kutib 
o‘tirardi. Italiyalik mehmon issiq bo‘lishiga qaramay, o‘ziga sovg‘a qilingan 
churgurma telpagini ki
yib o‘tirardi. Xayralashayotib Yormatov o‘zining yangi do‘stini 
mahkam quchoqlab dedi:
- Men baxtliman, negaki keksayganimda zamonamizning buyuk rejissyori bilan 
shaxsan tanishdim. Antonioni mag‘rurlanib javob berdi:
- 
Men baxtliman, negaki men shunday dono san’atkor bilan tanishdim, ja
nob 
Komil”.
“K.Yormatov darhaqiqat dono, buyuk kinorejissyordir, bu xislatlarini u su
ratga 
olgan kinolentalari ko‘rsatib turadi, ular yana ko‘p yillar davomida bu iq
tidorli inson 
bilan muloqot qilish baxtiga muyassar qiladi va yangi avlod uning ijodi bilan 
tanishadi”. Uning yirik, obro‘li kinorejissyor sifatidagi mavqeiga o‘z hayotini 
bag‘ishlagan o‘zbek kinomatografidagi butun faoliyati bilan erishdi. 

---

61 
O‘n yil o‘tgach, 1984
-85-
yillari tasviriy san’at ustasi Bahodir Jalolov “Hu
jjatli kino 
ustasi Malik Qayumov (1912-
2019)” portretini yaratdi. Portret O‘zbekiston 
Respublikasi Davlat san’at
muzeyida saqlanadi. Malik Qayumov ijodi rassom 
e’tiborini tortdi va ijodiy asar yaratishga turtki berdi. Rassom o‘zining “Hujjatli kino 
ustasi Malik Qayumov” portretida o‘zining mashxur hujjatli kino dokumentlarida 
O‘zbekistonning tarixi, madaniyati va san’atining ko‘plab sahifalarini aks ettirgan bu 
buyuk ijodkor xarakterini mahorat bilan ochib berdi.