|
A.Abdullayev. “Shuhrat”. 1972 yil.
Abdulhaq Abdullayev 1972
yili o‘tgan yuz yillikning
yetakchi
yozuvchilar
avlodi
vakili bo‘lgan Shuhrat tahallusi
bilan asarlar yozgan mashhur
ijodkor Shuhrat
–
G‘ulom
Alimovning
(1918-1993)
portretini ishladi. Uning o‘zbek
adabiyoti oldidagi xizmatlari
kitobxonlar va davlat tomonidan
tan olindi. “O‘tgan asrning 60
-
70-
yillarida
O‘zbekistondagi
deyarli barcha o‘quvchilarda
“Qalb
daftari”
bo‘lgan.
Boshqalar qatori, ular qatorida
sinfd
oshlar
o‘smirlar
ni
qiziqtirgan quyidagi savollarga
javob berganlar: “Baxt nima?”,
“Siz muhabbatga ishonasizmi?”,
“Kim
bo‘lmoqchisiz?”.
Ularning ichida sevgan kitoblari
va ulardagi qahramonlar haqida ham savollar bo‘lgan. Ulardan ko‘pchiligi Abdulla
Qodi
riyning klassik asari “O‘tgan kunlar”dagi bosh qahramon Otabek va Shuhratning
“Oltin Zanglamas” romanidagi Sodiqjon nomlarini tilga ol
gan
lar. Shuhrat o‘tgan
asrning 30-yillari yoshligidayoq adabiyot olamiga kirib keldi. Bu paytda Oybek,
G‘ofur G‘ulom, Us
mon Nosir, Mirtemir, Abdulla Qahhor, Maqsud Shayxzoda kabi
so‘z ustalari keng ommalashib e’tiborga tushgan edi”
67
. Keyinchalik 1941-1945 yillari
ikkinchi jahon urushida ishtirok etdi.
Vatani
ga qaytib, o‘z adabiy faoliyatini boshladi. Shuhrat “Shinelli yillar” ro
ma-
nining asosiy qismini yozib qo‘ygan paytda tengdoshlari va ustozlari Mirzakalon
Ismoiliy, Shayxzoda, Said Ahmad, Yong‘in Mirzo, Shukurullo, Hamid Sulaymonovlar
qatorida qatag‘on qilindi. 1955 yili yozuvchi to‘la oqlan
di... Qamoqxona hayoti hali
yodidan o‘chmay turib, yozuvchi “Oltin zanglamas” roma
nini yoza boshladi.
“Romanni “Sharq yulduzi” jurnalida 1965 yili chop etilishi shov
-
shuvga sabab bo‘ldi.
Ungacha hali hech kim qamoqxona, qatag‘on mavzusida asar yozmagan edi. Faqat
“Novыy mir”da bunday “noqulay” mavzuda asarlar paydo bo‘lmagan edi. Shuhrat
tomonidan bu qaltis qadam edi”.
66
Мемориал памяти. Абдуллаев Абдулхак Аксакалович (1918.30.
XII
–
2001).
67
Исламов Р. Литературное золото не ржавеет. // Правда Востока. 2008.
69
Portret san’ati usta
si Abdulhaq Abdullayev yaratgan yozuvchi Shuhrat portreti
o‘zbek tasviriy san’atidagi bu janrning durdonasi hisoblanadi. U zig‘ir tolasidan
to‘
qilgan matoga chizilgan.
Bir millimetr qalinlikdagi zig‘ir tolasi iplaridan mustahkam
to‘qilgan moybo‘yoq bilan ishlov berilgan fabrika matosi shunday nomlanar edi. Moy
-
bo‘yoqdan avval matoga baliq moyidan yelim va mayda bo‘r kukuni, mato shakl
-
shamoyil b
o‘lishi va yaxshi saqlanishi uchun unga yana ozroq nashatir qo‘shilgan tur
li
qo‘shimchalar bilan ishlov berilar edi. Portret rangi chiroyli. U iliq, kumush
rang
bo‘yoqlarda ishlangan. Fonga och sa
riq, yengil rang berilgan. Fonda oq sochlari orqaga
taral
gan yozuvchining boshi qomati bilan birga yaxshi ko‘rinadi. Uning boshi biroz
egilgan va to‘rtdan bir miq
dorda iliq, quyuqroq rang berilgan. Yozuvchining yuzi jonli
ishlangan. Uning qora ko‘zlari ma’noli boqib turibdi, ularda yozuvchi fikrining teran
-
lig
i mujassamlashgan. U go‘yo o‘z kitob
lari qahramonlarining kechinmalari va
qilmishlarini qayta g‘alvirdan o‘tkaza
yot
gandek bo‘ladi. Burni va lablari ham e’tibor
bilan chizilgan, ularda yozuv
chining nim tabassumi zohir bo‘lgan. Shuhrat yoqasi
ochiq oq ko
‘ylak kiygan, yelkasiga chiroyli rangdagi milliy, yo‘l
-
yo‘l chopon tashlab
olgan. U oyoqlarini chalish
tirib, chuqur o‘yga tolgan holda kresloda o‘tiribdi.
Qo‘llarini ko‘kragiga chali
shtirib olgan. Qomatining harakati osoyishta va ishonchli.
Shuhrat
uzoq, og‘ir yillar Sibirda qamoqxonada bo‘lganiga qaramay, u qalb oso
yi-
shtaligini, fikr teranligini, hayotga ishon
chini va o‘z ijodkorlik quv
vatini saqlab
qolganligi portretda o‘z aksini topgan. Stalin vafotidan keyin iliqlik davrlari
boshlangandan k
eyin yozuvchi o‘z Vatani O‘zbekistonga qaytib keldi va eng yaxshi
asarlaridan biri “Oltin Zanglamas” romanini yozdi! Uning bu asarini yozuvchi o‘zining
hayotiy tajribasidan kelib chiqib yozdi. Bu asar ho
zirgi zamonaviy yoshlar o‘rtasida
ham suyib o‘qilmoqda. Bunga ko‘proq katta iqtidor va yurak egasi bo‘lgan rassom
Abdulhaq Abdullayev ishlagan yozuvchi Shuhratning portreti sabab bo‘ldi. 2003 yili
Shuhrat vafotidan keyin Respublikamiz
ning bosh mukofotlaridan biri “Buyuk
xizmatlari uchun” ordeni bi
lan m
ukofotlandi. Butun hayoti va ijodi namuna bo‘lgan
insonning ezgulikka bo‘lgan ishonchi amalga oshdi.
1974 yili rassom Abdulhaq Abdullayev yaratgan Sibir qamoqxonalarida azob
chekib kelgan o‘zbek ziyolilarining obrazi aks ettirilgan portretlar qatorida
Shuk
urulloning ifodali, psixologik jihatdan haqqoniy portretini ta’kid
lash lozim.
“Yusupov Shukurullo. U Toshkentdagi Olmazor mahallasida 1921 yi
li 2 sentyabrda
tug‘ilgan. Yozuvchining otasi Yusupxo‘ja Toshkentda anchayin ta
niq
li tabib bo‘lgan.
Shukurullo
ning “Baxt qonuni” deb nomlangan birinchi she’
r
iy to‘p
lami 1949 yili chop
etirildi. Shu yili O‘zbekistoning bir qator taniqli yozuvchi va shoirlari qatori u ham
millatchilik va antisovet faoliyatda ayblanib qatag‘on qilindi. Ozod qilin
guncha
Sibirdagi mehnat lagerida tutqun
da bo‘ldi. Shukurulloning “Kafansiz ko‘
mil
ganlar”
avtobiografik qissasida uning xibsga olinishi, tergov va lagerdagi hayoti batafsil yoritib
berilgan. Qissani faqat 1991 yili SSSR parchalanib ketgandan keyingina nashr etish-
ning imkoni bo‘ldi. Bugungi kunda Shukurullo qatag‘onni o‘z ko‘zi bilan ko‘r
gan tirik
odamlardan biri va jahonda ijod qilayotgan eng keksa yozuvchilardan biri hisoblanadi.
O‘zbekiston xalq shoiri (1981), O‘zbekiston Respublikasi Alisher Navoiy nomidag
i
davlat mukofoti sovrindori (1994) ordenlari bi
lan mukofotlandi”
68
.
68
Юсупов Шукрулло
[
Эл.ресурс]. Режим доступа:
https://ru.wikipedia.org/wiki/
Юсупов,_Шукрулло
70
Do'stlaringiz bilan baham: |
