Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

A.Mamatova. “Usmon Nosir”. 1990 yil.
 
Yuragim, sen mening sozimsan, 
So‘zlarimga sen ohang bag‘i
shlaysan, 
Nigohimga oydan nur berasan, 
Qudratingla o‘zingga chorlaysan...
 
Agar Senga Vatan ishonmay qo‘ysa,
 
Agar lahzaga o‘chib qolsang,
 
Mayli uchqun sochib yorlib ketsang 
Og‘riqdan butunlay yorlib ketgin!
U.Nosir haqidagi bu hikoyadan 
men qandaydir ramz topdim. Erta 
o‘qish va yozishni o‘rganib olgan 
shoirda 
she’riyatga 
muhabbat 
uyg‘ondi. 20 yillik ijodiy hayoti 
davomida U.Nosir ajoyib asarlar 
yozdi, 
M.Yu.Lermontov 
va 
A.S.Pushkin poemalarini tarjima qildi 
va o‘zining dos
tonlarini qoldirdi. 
Uning ijodi 
o‘zbek xalqining she’riy 
mulkiga bebaho hissa bo‘lib qo‘shil
di. 
Asarni yaratish paytida M.Yu.Lermontov va U.Nosirning osoyishta suhbatlashib 
turgan pay
tidagi obrazi namoyon bo‘ldi va men ularning suhbatiga guvoh bo‘lgan
dek 
edim. Portretda U.Nosir o
q ot fonida tasvirlandi, bu yosh shoirning o‘z fojiali hayo
tini 
oldindan bilgandek tasavvur uyg‘otadi. Shoirning o‘ng qo‘li ko‘kragida, chap qo‘li esa 
ohang berayotgandek. Bulutlar cho‘lg‘ab olayotgan qoramtir osmonda chaq
moq izlari, 
shamolda otning yol
i, dumlari uchyapti, bel barobar o‘sgan dala gullari shoirning qora 
sochlari uchyapti, ko‘zlari ilhomdan porlab turibdi. Men uni xud
di shunday tasavvur 
qildim. Portret bir nafasda tasvirlandi. Shoirning hayotining o‘zi ham sovuq Sibir 
qorlarida yorqin iz qoldirib chaqmoq
dek yonib o‘chdi. Oq qanotli ot –
she’riyat ramzi, 
U.Nosirning qisqa hayotini nazar
da tutgandek unga cheksiz ijodiy ilhom berdi”.

---

153 
Portret xissiyotlarning jo‘shqinligi bilan o‘ziga maftun etadi. Zohiran u oso
yishta 
ko‘rinadi, lekin
botinan ijodga intiluvchanlik, ta’sirchanlik qalb tug‘
yonlari aniq 
ko‘rinib turadi. Usmon Nosir portretida bu shoirga xos bo‘lgan uyg‘un
lik ochib 
beriladi. Shoir portreti uning 80 yillik yubileyi munosabati bilan 1990 yili O‘zbekiston 
Yozuvchilar uyushmasida tashkil etilgan komissiya ilti
mosiga ko‘ra ishlab berildi.
Tasviriy san’at ustasi, rassom A.Mamatova 1991 yili yozuvchi Abdulla 
Qodiriyning portretini yaratdi. Yozuvchining tahallusi Julqunboy bo‘lgan. U 1894 yili 
Toshkent shahrining eski tumanid
a bog‘bon oilasida tavallud topdi. A.Qodiriy yangi 
o‘zbek adabiyotining buyuk vakili va o‘zbek romanchil
igining asoschisi hisoblanadi. 
Yozuvchining otasi Qodirbobo Toshkent beklarinikida xizmat qilgan va general 
Kaufman armiyasidan shaharni himoya qilishda ishtirok etgan.