150
egal
lagan. Har bir davrga xos bo‘lgan liboslar, kishilarning tashqi qiyofasi va
muomala
madani
yati o‘ziga tegishli bo‘lgan xususiyatlar bilan aks ettirilgan. Asosan ras
somlar
bu odamlar yashagan muhitni tasvirlashga intilganlar. O‘sha davrlar liboslari
fotografiyalarini devoriy surat ishlangan O‘zR FA tarixi davlat muzeyi arxi
variusi
taqdim etdi. Bulardan tashqari rassomlar o‘sha davrlardagi yozma manbalardan
foydalandilar.
Masalan, 1892-1900-
yillari xalq qo‘zg‘alon ko‘tarishiga sabab bo‘lgan ma
halliy
aholini Rossiya imperiyasidagi mardikorlik ishlariga jalb qilish haqidagi podsho
farmonlari bunga misol bo‘la oladi. Bu yillar qo‘zg‘alon qah
ramonlari yonidagi
raqamlar bilan belgilangan. O‘zR FA tarix davlat muze
yida A.Aliqulov va uning
hamkasblari tomonidan jadidlar harakatiga bag‘ish
lab yaratilgan kompozitsiya
markazida tasvirlangan jadidlar yuz ifodasi
ning jur’atliligi va mag‘rurligi ma’lum
bo‘ladi. O‘z Vatanining ma’rifatparvari va Vatanparvari bo‘lgan jadidlar o‘z kela
jagini
oldindan sezdi va o‘z xalqi erkin
ligi uchun joni
ni fido qilishga tayyor bo‘ldilar.
Ularning barchasi 40-45 atrofi
dagi balog‘at yoshida bo‘lishgan, o‘lim xavfiga
qaramasdan ular o‘zlarining ma’rifat
parvarlik va siyosiy maqsadlaridan qaytmaganlar.
Jadidlar ma’rifatni mavjud bosqinchilik hukmronligi usullari rad etish
ga
asoslangan
madaniy va ma’naviy hayot sohasidagi harakat sifatida tal
qin etganlar.
Jadidizm qudrati feodal tarbiya an’anasini rad etishda va demokra
tik pedagogikani
shakllantirishi, rivojlantirishida ko‘rinadi. Jadid ma’ri
fatparvarlar bir nechta xorijiy
tillarni bilar edi va yangi usuldagi maktablarni tashki
lotchilari bo‘lib qoldilar. Bu
maktablarda diniy bilimlardan tashqari matematika, rus tili, geografiya singari
fanlardan dunyoviy ilm
lar ham o‘rgatil
gan. Jadidlar yoshlarni xalq ijtimoiy hayotini
yaxshilash uchun inson ongidan foy
dalanishini o‘rgatdilar. Ta’lim ma’rifat va sog‘lom
fikr g‘oyasi jadidizmning oliy maqsadi bo‘lib qo
l
di. Ularning g‘oyalari
ma’rifatparvarlar o‘z hisobidan nashr qilgan turli yo‘
nalishdagi adabiyotlar, gazeta va
j
urnallardagi ommaviy chiqishlarida o‘z aksini topdi. Jadidlar adabiyotini yorqin
ifodalangan yuksak fuqorolik oliy maqsadlar ajratib turdi. Ularning estetik va ijtimoiy
g‘oyalari O‘zbekiston yangi adabiyotining ma’naviy asosi bo‘lib xizmat qildi,
M.Behbud
iy, A.Cho‘lpon, A.Qodriy, A.Fitrat, A.Avloniy singari ma’rifatparvar
adiblar bu adabiyot
ning asoschilari va yirik vakillari bo‘lib qoldilar. Muqimiy shunday
yozgan edi: “
Do'stlaringiz bilan baham: