Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

O‘zR FA O‘zbekiston tarixi davlat muzeyi.
 
Devoriy suratda O‘zbekistonda XX asr boshlarida ro‘y bergan voqealar o‘z ak
sini 
topgan va erkinlik hamda mustaqillik uchun o‘z hayotidan kechgan o‘zbek xalqi far
-
zandlari hisoblangan tarixiy shaxslarning obrazlari haqqoniy aks ettirilgan. Bular 
Abdulla Qodiriy, Abdulhamid Cho‘lpon, Abdurauf Fitrat singari o‘z
bek ziyolilari 
vakillari obrazlaridir. Ularning yuzlari ko‘zlari ifodasi, qo‘l
lari harakatiga qarab 
tomoshabin ularning teran hi
ssiyotlari va xalq dardiga esh bo‘lganliklarini tushunish 
mumkin. Devoriy suratda jadid-
ma’rifatparvarlar o‘z hayoti va ijodini Vatan rav
naqiga 
bag‘ishlaganligi ishonarli tarzda ko‘rsa
tilgan.
Ma’rifatparvarlar obrazi devoriy suratning o‘ng qismining
kompozitsion markazi 
hisoblanadi. Tomoshabindan chap tomonda Buxoro milliy ozodlik harakatining faol 
ishtirokchisi Muso Saidjonov obrazi aks ettirilgan. “1913 yi
li Muso Saidjonov 
jadidchilik harakati ishtirokchisi bo‘lib qoldi. 1917 yili u mar
kaz
iy qo‘mita a’zosi qilib 
saylandi. Keyinchalik siyosatdan ketib u o‘z faoliyatini maorif va fan bilan bog‘ladi va 
yirik tarixchi olim bo‘lib yetishdi hamda O‘zbekiston tarix maktabining birinchi 
professorlaridan biri bo‘ldi”
162
. 
“Jadi
dchilik harakati va 
1892 yil Jizzax qo‘zg‘aloni” 
devoriy suratida M.Saidjonov milliy choponda, qo‘llarini ko‘kragida chalishtirib 
chuqur o‘yga tolgan holatda tu
ri
bdi. Yuz ifodasidan teran bilimga ega ekanligi ko‘rinib 
turibdi. Uning qiyo
fasi osoyishta va yorug‘.
M.Saidjonovdan pastroqda Munavvar 
Qori Abdurashidov (1878-
1931) turibdi. Uning qomati to‘rtdan uch qism 
tomoshabinga burilgan va u tomoshabin
ga to‘g‘ri qarab turibdi va kashtali oq do‘ppi, 
oq ko‘ylak ustidan pidjak kiyib olgan. Munavvar Qori ikkala qo‘li bilan 
kitob ushlab 
turibdi.
162
Алимова Д.А. История как история, История как наука. 

---

146 
Ma’rifatparvarlarning yuzi ochiq. Uning qiyofasi qa’tiyatliligi va jasurligidan 
darak be
radi. Qora ko‘z
la
ri chuqur aqlga egaligi, qo‘rqmasligi ifodasidir, lablari biroz 
tabassumga mo
yil. “Hozirgi paytda Munavvar Qori Abdurashidh
onov haqida xalq 
ommasining irodali yetakchisi bo‘lganligi yuzasidan afsona yuradi.
U Turkistonda 
milliy demokratik davlat qurish nazariyotchisi va amaliyotchi
si bo‘lgan. 1918 yili 
uning tashabbusi bilan Turkiston xalq universiteti tashkil etildi, u Mi
rzo Ulug‘bek no
-
mi
dagi Milliy universitetning poydevori bo‘lib qoldi. Uning sa’y
-harakatlari tufayli 
1918 yili 2 iyunda pedagogik kadr
lar tayyorlash bo‘yicha institut ochildi”
163
.