Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

I.Jabborov. “Boborahim Mashrab 
haykali”. 1992 yil.
 
Qahramonning 
oldingi 
qarab 
ketayotgan 
gavdasining 
intilishi 
ko‘plab izla
nishlardan darak beradi. 
Xalq tasavvurida yashagan afsonaviy 
shoh Mashrab endi tomo
shabin ko‘z 
ol
dida namoyon bo‘ldi. O‘ziga xos 
kompozitsion 
to‘xtami, 
g‘oyani 
shakl-shamoyil talqin etili
shiga ko‘ra 
haykal badiiy mahorat bilan ishlangan 
asarlar qatoriga kir
gan”
149
. Haykalda 
taqdir uning uchun nimaiki lozim 
ko‘rgan bo‘lsa hammasiga chidab, 
tanlagan yo‘lidan qaytmagan, maqsad 
sari intilayotgan shoir xarakteri tas-
virlangan.
1991 
yili 
rassom 
Aziza 
Mamatova shoir 
va mutafakkir 
Boborahim Mashrab portretini ishlashni rejalashtirdi. Portret mamlakat hayotidagi 
kuchli o‘zga
rishlar paytida ishlandi va rassomning ichki holatini aks ettirdi. El Greko-
ning “Saxobalar Pavel va Pyotr” kartinasi bu asarni yaratishga turtki bo‘ldi. 
“Boborahim Mashrab o‘ziga xos she’riy uslub yaratgan ajoyib
o‘zbek klassik 
shoirlaridan biri hisoblanadi. U nafaqat o‘zbeklar, balki qozoq, uyg‘ur va ta
tar xalqlari 
o‘rtasida ham mashhur. Uning ko‘pgina she’rlari qo‘shiq qilib ayti
ladi. Xalq orasida 
shoirning darbadarlikdagi hayoti haqida turli afsonalar yura
di... U O‘rta Osiyo va 
Yaqin Sharq mamlakatlarini piyoda kezib chiqqan. O‘sha davr
larda uy-
joyi bo‘lmagan, 
tilanchilik qilib kun ko‘radigan darveshlar kiyi
midagi odamlar
ni yo‘lda ko‘p uchratishi 
mumkin bo‘lardi. Ularning orasida fan va san’at odam
lari 
ham bo‘lgan. “Mashrab 
devoni” orqali bizgacha yetib kelgan Mashrabning ko‘pgina she’rlari ham ana shu 
darbadarlik yillari yozilganligini taxmin qilish mum
kin”
150
.
Mashrab portreti bulutlar suzib yurgan tungi osmon fonida tasvirlangan, pastda 
ko‘rinmas oy yoritib turgan o‘rta asrlar shahri ko‘rinadi. Shoir qomati to
moshabinga 
to‘rtdan uch qism burilgan holda tasvirlangan. Uning bir qo‘lida aso, ik
ki
nchi qo‘lida 
yelkasiga tashlab olgan xurjunni ush
lab turibdi. Beliga qizil belbog‘ boylab olgan, u 
sovuq rangdagi osmonga qarama-qarshi tasvirlangan, bu asarda bezovtalik holatini 
hosil qilgan. Shoirning tomoshabinga qarab turgan ko‘
zlarida chuqur mung bor. Uning 
“Mening telbali
gim haqida gapirar
lar...” muham
masi yodga tushadi. 
U o‘z taqdirini 
o
ldindan sezgandek va o‘z kelajagini karomat qilayotgandek. Qalandar qalpog‘i junli 
teri bilan hoshiyalangan. Undan chiqib turgan oq sochlari junlar bilan aralashib oy 
nurlarida jilovlanadi. Ular uning idrok va harakter quvvatini ifodalaydi. Mashrabning 
butun qiyofasidan hayot haqiqatidan chekinmas
dan taqdirning har qanday o‘yinlarini 
149
Скульптура ферганской долины. // art 
San
’
at.
Выпуск 
№3, 
11.10.
20
15.
150
Хайитметов А. Боборахим Машраб. [Электронный ресурс]. Режим доступа: 
http://litena.ru/books/item/f00/s00/z0000052/st001.shtml

---

141 
qabul qilishga tayyorli
gini o‘qish mum
kin. Shoirning portreti El Greko nomi bilan 
mashxur bo‘lgan Ispaniya Uyg‘onish davridagi taniqli rassom Domenikos 
Teotokopulos i
shlagan “Sahobalar Pavel va Pyotr” asari ta’siri ostida ishlandi.