Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

Malikalar To‘maris va Bibixonim portretlari
146
.
 
XX asr 
oxiri XXI asr boshla
rida O‘zbekiston madaniyatidagi tasviriy 
san’at portret ustalaridan biri rassom 
Orif Muinov
yaratgan 
tarixiy ayollar obrazlari o‘zining dolzarb
ligi va mahoratli 
ishlanganligi bilan e’tiborni tortadi. Qadrdon o‘lka ta
rixi va 
etnografiyasi yoshligidan rassomni qiziqtirib qoldi, u har bir 
tosh ham af
sona so‘zlaydigan Samarqandda tug‘ilib o‘sdi. 
Bo‘lajak rassom bu afsonalarni Samarqandning faxri bo‘lgan 
Bibixonim masjidi yonidagi ota uyida eshitdi. Rassomning 
tarixiy janrdagi portretlarida bu afsonalar va falsafiy matn doim 
asos vazifasini o‘tadi. Ularning barchasiga xalqqa, Vatanga, hayotga, bu
tun mavju-
dlikka bo‘lgan muhabbat singdirildi. O.Muinovning ayoll
ar portretlari tarixiy 
mukammalligi, chiziqlarning musiqiyligi va go‘zalligi bilan o‘ziga maftun eta
di. 
Ammo eng muhimi ular muallif kim ekanligini ko‘rsatib tu
radi. Ayniqsa uning tarixiy 
ayollar portretlari e’tiborli, chunki rassom ularga o‘zining 
ijodiy kuchi va muhabbatini 
baxshida etgan bo‘ladi.
O.Muinov. “To‘maris”. 1995 yil.
 
Shular 
qatoriga 
To‘maris, 
Bibixonim 
va 
Nodirabegim 
portretlarini kiritish mumkin. Ular 
go‘
zal ayol portretlari hisoblanadi. 
Ularning ichida aniqsa To‘maris 
portreti ajralib turadi, u qimmatbaho 
toshlar bilan bezatilgan shohona 
tiara, quloq
lari, bo‘yni va sochlarida 
qimmatbaho 
taqinchoqlar 
bilan 
tasvirlangan. Uning qora, qalin 
sochlari mayda qilib o‘rilgan, 
uchiga oltin uqa
lar taqilgan. O‘ng 
qo‘
lida qilich dastasini ushlab 
turibdi. Unda afsonaviy hayvonlar-
ning boshlari tasvirlangan. Malika 
To‘marisning qilich ushlagan qo‘li 
nozik, panjalari ingichka. Mahoratli 
rassom To‘marisni jiddiy qiyofa
sida 
tasvirlagan, u Eron shohi Kir bilan jang qilishga majbur bo‘lgan
ligi va malikaning 
yago
na o‘g‘
li
ni o‘ldir
ganligi tufayli uning boshini tanasidan judo qilganligini ifodalab 
turadi. Uning qiyofasida mag‘rurlik, ayni paytda o‘g‘lidan ayrilgan
ligi tu
fayli qayg‘u
-
xasrat aks etgan. Rassom o‘z asarida malika To‘maris o
brazi orqali Vatanparvarlikning 
haqiqiy ramzini ifodalab qo‘ydi. O‘rta Osiyoda qadimda ma
li
ka To‘maris qiyofasida 
xalq va hokimiyatning uyushgan holda harakatlari tufayli Eron shohi Kirga zarba 
berilgan edi. Insoniyatning oltin asrida Ellada (hozirgi Yunoniston) mamlakati polisla-
rida o‘zlarini mamlakatning teng huquqli o‘g‘il qizlari hisoblagan fuqo
rolar yashagan.
146
Маматов У. Рассом ижодида афсонавий аёллар. // Мозийдан Садо
. 
№4 (52), 
- 
Т., 2011.
б. 44
. 

---

139 
Teng huquqlik hissi ularga fan va san’atda ko‘p narsa ijod qilish va yara
tish 
imkonini bergan. Bu xalq rivojlanganligi tufayli o‘
z xududini kuch
li qo‘sh
ni 
mamlakatlar xujumidan omon saqlagan, eng muhimi erkinligini hech kimga bermagan.