Macromedia Flash дастуридан фойдаланиб мультимедиа воситаларини тайёрлаш

“Nachalo” – boshlash bo‘limidan qo‘yilgan effektlarni namoyish vaqtida qay vaziyatni boshlanishini belgilashimiz mumkin. YA’ni agar hohlasak har bir effektni boshlash uchun klaviaturadagi yo‘naltiruvchi tugmachalar yoki sichqonchani tugmachasini bosib turib o‘tkazishga sozlashimiz mumkin.


Maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarning o‘yin
faoliyatlari

O‘yin maktabgacha yoshidagi bolalarning asosiy faoliyati bo‘lib, u orqali bola shaxs sifatida shakllanadi. O‘yin bolalarning kelajakdagi o‘quv va mehnat faoliyati, kishilarga munosabatning qay darajada shakllanib borishini belgilaydi. O‘ynayotgan bolani kuzatib uning qiziqishlarini, tevarak-atrof to‘g‘risidagi tasavvurlarini, kattalarga va o‘rtoqlariga bo‘lgan munosabatini bilib olish mumkin. O‘yin bolalarni jismoniy tamondan tarbiyalash tizimida, maktabgacha ta’lim muassasasining ta’lim-tarbiya ishida, axloqiy, mehnat va estetik tamondan tarbiyalashda katta o‘rin tutadi. O‘yinda yosh organizmga xos bo‘lgan talab va ehtiyojlar qoniqtiriladi, hayotiy faollik ortadi, bardamlik, tetiklik, quvnoqlik tarbiyalanadi. Shunday ekan, har bir o‘yin-mashg‘ulotini to‘g‘ri rejalashtirish maqsadga muvofiqdir.

- Tanlab olingan ma’lumotlarning o‘zaro bog‘liqligi hamda ketma-ketligi;
- Soddadan murakkabga qarab intilish;
- Turli xillilikka e’tibor berish (nutqiy faoliyatni turli harakatlar bilan, tinch o‘yinlarni harakatli o‘yinlar bilan uyg‘unlashtirib turish);
- Guruhiy yoki kichik guruhlar uchun mashg‘ulotlarni tashkil qilish.
- Tarbiyachi qachon katta guruh bilan hamda qachon kichik (6-8 boladan iborat guruh) guruh bilan ishlash lozimligini hal etmog‘i darkor;
- Mashg‘ulotlarning vaqt chegaralarini aniqlab olish (qaysi vaqtda bolalar bilan shug‘ullanasiz va qancha vaqt davomida).
Mashg‘ulotlar davomida bolalar o‘z fikrlarini bildirish imkoniyatiga ega bo‘lganlaridagina mashg‘ulotlarga bo‘lgan qiziqishlari va o‘zaro ishonchlari oshib boradi. Guruhiy o‘yin-mashg‘ulotlari rejalariga mashg‘ulot boshida ham mashg‘ulot davomida ham o‘zgartirishlar kiritib borishi mumkin. O‘yin-mashg‘ulotlarning qator tamoyillari mavjud bo‘lib, ularning asosiylari quyidagilar:
1.O’yinlarda erkin ishtirok etish.
2.O’zaro hurmat.
3.O’yin qoidalarini anglab olish.
4.Refleksiya.
Refleksiya – olingan bilim va ko‘nikmalarni mustahkamlash maqsadida qayta aloqa o‘tkazish muhimdir. O‘yin-mashg‘uloti yakunida boshlovchi bolalar bilan xulosa yasaydi. Bolalardan ko‘proq nimalar yoqqani, nimalar ma’lum bo‘lmagani va nimalarni o‘rganganligi so‘raladi. Xulosadan keyin yakuniy mashqni bajarish mumkin. Masalan, bolalar doira bo‘lib turib, qo‘llarini ushlashadi. Hamma ko‘zini yumib, yoqimli narsalar haqida o‘ylaydi. Shundan so‘ng boshlovchi ko‘zini ochadi va o‘ng tamonidagi bolaning qo‘lini siqib qo‘yadi. Bu bola o‘z navbatida ko‘zini ochib, qo‘shnisining qo‘lini siqadi. Mashq shu tariqa barcha bolalar ko‘zlarini ochgunlaricha davom etadi. Oxirida bolalarning hammalari biron-bir qo‘shiqni kuylashlari ham mumkin. Hamkorlikda o‘tkaziladigan o‘yinlar bolalarning bir-birlariga yaqinlashishlariga, birlashishlariga hamda kayfiyatni ko‘tarishga xizmat qiladi. Aynan o‘yinlar tarbiyachiga nisbatan bolalarning ishonchi va moyilliklarini qozonishga yordam beradi
“Hayvonot olamida” bu mashg‘ulot uchun uch-to‘rtta hayvonnig surati kerak bo‘ladi. (suratlar, albatta, rangli va tiniq bo‘lishi kerak). Bu suratlarni bolaga ko‘rsating. Rasmdagi har bir hayvonning qanday ovoz (masalan, itning vovillashi, sigir “mu-u-u”, echki “me-ye-ye” va h.k.) chiqarsa, siz ham shunday ovoz chiqaring. Keyin esa bu tovushlarni bolangiz bilan birgalikda chiqaring. Asta-sekin bu hayvonlarni odamlar nima uchun uyda boqishlari haqida bolangizga gapirib bering. Bir necha muddat o‘tgach, bolalardan yovvoyi hayvonlar bilan tanishtiring. Uy hayvonlari va yovvoyi hayvonlar haqida tushuncha berib o‘tar ekansiz, aslo bolalarni “Hozir u seni yeb qo‘yadi” yoki “Aytganimni qilmasang, unga berib yuboraman”, deb qo‘rqitmang. Aks holda, bolani qo‘rqoq qilib qo‘yishingiz yoki bu kabi mashg‘ulotlardan bezdirib qo‘yishingiz mumkin. “Predmetlarni yig‘ish”. Bolangizning qo‘liga savatcha bering. Yerga esa bir necha xil yorqin rangdagi predmetlarni yoyib chiqing. Bolaning qiladigan ishi bir xil rangdagi predmetlarni terish bo‘ladi. To‘g‘ri, bolalar hali ranglarning nomini bilmasligi mumkin, lekin u dastlab ko‘rsatilgan rangdagi predmetlarni savatchaga terishi kerak. Agar bolangiz boshqa rangdagi predmetni ham savatchaga tashlab yuborsa, bu rangning boshqa ekanligini tushuntiring. O‘yin boshida faqat ikkita rangdagi, keyingi safar yana boshqa rangli predmetlardan foydalanishingiz mumkin. Bu o‘yin bolani ranglarni bir-biridan ajrata olishga yordam beradi. O‘yin paytida asta-sekinlik bilan ranglarning nomini tkrorlab turish lozim. 2-3 yoshga to‘lgan bolalar juda qiziquvchan bo‘lganligi uchun ular tamonidan berilgan har bir savolga erinmasdan, aniq javob berishga harakat qilish kerak. Aniq javob berish bilan birga so‘zlarni sodda va ravon tarzda bayon etishingiz lozim. Ko‘pincha bu davrda kichkintoylar o‘zlarini boshqara olmaydilar. Kattalarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri “Jim tur!”, “Jim o‘tir!” yoki “To‘polon qilma!” kabi buyruq ohangidagi gaplari va nasihatlari ularga ta’sir qilmaydi. Hech ahamiyat berganmisiz, avtobus yoki boshqa transport vositasida ketayotgan onalar bolalarning: “Bu nima?”, “Nega”, “Nega unaqa?”, “Mana bunaqa bo‘lsa-chi?”kabi savollariga to‘g‘ri va tushunarli qilib javob berishga harakat qiladilar. Bolakayning berayotgan savollari ham o‘rinli va mantiqan to‘g‘ri. Chunki avval bu bolaning savollariga javob beribgina qolmay, ma’lum miqdorda ma’lumot ham berib bo‘lgan. Endi bu kichkintoyning tabiat va atrof-muhit bilan qiziqishi yanada ortaveradi. Natijada, bolaning anfaqat nutqi, balki tafakkuri hamda narsalar haqidagi tasavvuri ham ortib boradi. Boshqa onalar esa navbat kutib o‘tirganlaridami, transporda ketayotganlaridami bolalarning berayotgan savollariga jovob bermay, ularni jerkib: “Blimadim, jim tur, jim o‘tirasanmi yoki yo‘qmi?” deb koyib beradilar. Buning natijasida bolalarning qiziqishlari asta so‘nib boradi. Bu esa, ularning ruhiyatiga, nutqining, tafakkurining rivojiga salbiy ta’sir etadi. Bir necha yillardan so‘ng bunday onalar “Bolam hech narsa bilan qiziqmaydi yoki nutqida kamchiligi bor” kabi shikoyatlari bilan psixol va logapedlarga murojat qilishadilar, lekin buning asosiy sababi bilan qiziqmaydilar va sababchisi o‘zlari ekanliklarini umuman xayollariga ham keltirishmaydilar. Vahollanki, kichkintoylar bilan yo‘lda keta turib ham ularni har tamonlama rivjlantirish mumkin. Biron predmetning nomini ayting, masalan, etik. Kichkintoylar esa etik nimalar (shnur, zamok, poshna, charm va h.k.)dan ibotar ekanligini topishi kerak. Yoki mashina (g‘ildirak, eshik, o‘rindiq), daryo (baliqchi, suv, baliq, sohil va h.k.). Yana bir o‘yin. Bolalar bilan keta turib yoki o‘tirganda, unga bir so‘z aytasiz, u esa uning ichida nima borligini topishi kerak. Masalan, uy. Uyning ichida nima bor? Javon yoki televizor. Sumka-karmon, karmon-pul va h.k. Bolalar bilan o‘ziga xos toposhmoq o‘yinlarini o‘ynash ham yaxshi natija beradi. Bir hayvonning obrazini ta’riflang: uzun xurtumi, dumi, katta-katta quloqlari bor. Agar bola bu hayvonning filligini aytishga qiynalsa, uning katta hayvon ekanligini ham aytib o‘ting. Yoki “To‘rtta oyog‘i, suyanchig‘i, o‘rindig‘i ham bor, bu nima?” degan savol bering. U darrov buning stul ekanligini aytadi. Agar bola toposhmog‘ingizga javob berishga qiynalsa, uning yeyiladigan narsami yoki yo‘qmi, qayerda bo‘lishini aytib o‘ting. So‘ngra o‘ziga xos topishmoqlarni bolalar sizga aytishi, siz esa uni topishingiz kerak. 3 yoshli bolalar bilan “Chapak-chapak” o‘yinini o‘ynash mumkin. Bir necha so‘zlarni ayting, masalan, tog‘oracha, kuchukcha, qalam, kitob va h.k. Jonli narsa aytilganda, bolalar qarsak chalishi kerak. Bu o‘yinni yana boshqacha usulda ham o‘ynash mumkin. Masalan, yumshoq yoki qattiq narsaning nomi aytilganda chapak chalinishi kerak. So‘zlarni bir gal siz aytasiz, bir gal kichkintoyingiz. O‘yinga yana boshqalar ham qo‘shilishi mumkin. Shunda o‘yin yanada 1a1qiziqarliroq bo‘ladi.