M. Y. Ayupova

Fonem atik eshituvni tiklash. 
F on em atik eshituvni erta va rezidual 
davrlarida olib boriladigan tiklash ishlari yagona reja asosida am alga 
oshiriladi. U larning farqi fonem atik eshituvning erta buzilish davrida 
buzilish yaqqol ifodalanadi.
F onem atik eshituvni tiklash b o 'y ich a olib boriladigan maxsus ishlar 
quyidagi bosqichlar asosida am alga oshiriladi:
Birinchi bosqich 
- differensiyasi (farqlash), uzunligi, ovozi va ritm ik 
rasmi bo 'y ich a keskin farq qiladigan so'zlar. M asalan: uy-belkurak, gul- 
v elo sip ed , m u sh u k -m a sh in a , b a y r o q -q a rg 'a , k o p to k -d a ra x t, b o 'r i-
uchuvchi, sher-sam olyot va hokazo.
Logoped aw al bir-biridan keskin farq qiluvchi so'zlarni alohida beradi 
(m asalan, uy-belkurak), berilgan h ar bir juft so'zlarga mos rasm lar tanlaydi 
va aniq yozuv bilan alohida qog'ozlaiga tegishli so'zlarni yozadi. S o'ng 
shu so'zlarni diqqat bilan eshitishni talab etadi, bunda b em o r rasm ni va 
yozilgan so'zni ovozli obrazi nisbatini aks ettirishi lozim. Y a’ni b em or 
logoped topshirig'i bilan yo u yoki bu rasmni tanlashi kerak va rasmni 
yozm a so'z tagiga yoki yozm a so'zni rasm ning tagiga qo'yishi kerak. 
Fonem atik eshituvning qo'pol buzilishida olib boriladigan mashg'ulotlam ing 
birinchi bosqichida bem orga beriladigan so'zlar to 'rttad an oshmasligi kerak. 
So'ng logoped m ashg'ulotdan m ashg'ulotga o'tishda keskin farq qiluvchi 
so 'zlar sonini 10—12 taga ko'paytiradi. B em or oldiga endi 4, 6 yoki 8 ta 
rasm va shu rasm lar nom ini ifodalovchi so 'zlar yozilgan kartochkalar 
qo'yiladi va bem orga aw al yozuvli kartochkalarni qo'yib chiqish, so'ng 
logoped topshirig'iga ko 'ra rasmlarni topish so'raladi. Masalan: Stolni 
ko'rsating, kitobni ko'rsating, ko'rsatingchi, baliq qani va hokazo.
Bu ishlar bilan birgalikda alohida so'zlarni ko'chirish jarayonida uning 
jarangdorligini idrok etish, ko'chirish vaqtida so'zlarni talaffuz etish va 
talaffuz vaqtida eshitish, nazorat qilish nazarda tutiladi. Buning uchun 
qisqa so 'z la r y a’ni bir-ikki b o 'g 'in d a n iborat so 'z la r tan lab olinadi. 
T ovushlar soni 3—5 tadan oshmasligi kerak.
Akustik diqqatni tarbiyalash optik diqqatni jonlantirishdan boshlanadi. 
Bu so 'z la rn i aytishga ta y a n c h b o 'la d i, sh u n in g d ek , qisqa so 'z la rn i 
o 'qishdagi kinestetik nazoratga ham yordam beradi. Ayrim hollarda 
bem orga tovushlarni artikulatsion tarzini ko'rsatib berishga to 'g 'ri keladi.