M. V. Lomonosovning ilmiy pedagogik maktabi faoliyati

2. Rus qomusiy olimi va pedagog M.V.Lomonosovning pedagogik faoliyati


Mixail Vasilyevich Lomonosov [1711.8(19)11, Arxangelsk - 1765. 4(15)4, Peterburg] — rus tabiatshunos olimi, rus adabiy tilining asoschisi, shoir, rassom, tarixchi. Moskvada, Kiyevda (1734), soʻngra Peterburg akademiya untida oʻqigan (1735). 1736-yildan Germaniyaning Merburg va Frayburg universitetlarida kimyo va metallurgiya fanlaridan taʼlim olgan. Peterburg FA ning birinchi akad. (1745). 1748-yilda Rossiya FA qoshida 1-kimyoviy lab.ga asos solgan. 1755-yilda L. ningtashabbusi bilan Moskva unti tashkil etilgan (keyinchalik unga L. nomi berilgan). Moddalarning atom-molekulyar tuzilishi haqidagi tushunchalarni rivojlantirgan, kimyoviy reaksiyalarda massaning saqlanish qonunins topgan (1756), korpuskulyar (atom-molekulyar) taʼlimoti asoslarini taklif etgan (1741 — 50). Venera sayyorasida atmosfera mavjudligini aniklagan (1761). Falsafiy va grajdanlik ruhidagi rus odasining ijodkori. Dostonlar, sheʼriy nomalar, tragediyalar va hajviy asarlar, fundamental filologik tadqiqotlar hamda rus tilining ilmiy grammatikasi muallifi. Ranglar haqidagi nazariyani olgʻa surgan. Bir qancha optik asboblar yasagan. Mozaika sanʼatini rivojlantirgan, smaltalar ishlab chiqarishga katta hissa qoʻshgan, shogirdlari bilan birga koshinkor naqshlarning yangi turlarini taklif etgan. Shvetsiya FA (1760), Bolonya FA (1764) faxriy aʼzosi.
M.V.Lomonosov faoliyatining rus ta’limi taqdiri uchun ahamiyatini faqat Lomonosov hurmat qilgan Pyotr I ning milliy tarixidagi o‘rni bilan solishtirish mumkin.Pyotr zamonaviy rus sivilizatsiyasiga poydevor qo‘yganidek, M.V. Lomonosov aniq vatanparvarlik va madaniy-tarixiy yo'nalishga ega bo'lgan mahalliy milliy ta'limning asoschisi bo'ldi. M.V ga rahmat. Lomonosov, fan rus tilida gapirdi va asta-sekin rus madaniyati tomonidan o'zlashtirildi. Va buning natijasida mahalliy pedagogika, ilmiy-pedagogik terminologiyani ilmiy asosda rivojlantirish va kengroq - Rossiyada pedagogik o'z-o'zini anglashni shakllantirish uchun zamin tayyorlandi va asoslar yaratildi. M.V.ning xarakteristikasi alohida ahamiyatga ega edi. Lomonosov o'zining barcha ilmiy va pedagogik faoliyatida keng ta'lim yo'nalishiga ega. Xususan, bu uning uzluksiz dunyoviy taʼlimning institutsionallashtirilgan magistralini izchil qurishida namoyon boʻldi: boshlangʻich maktabdan tortib, zamonaviy til bilan aytganda, oliy oʻquv yurtidan keyingi taʼlimgacha. Shu bilan birga, u bunday ta'lim olish imkoniyatining demokratik umumdavlat xususiyatini doimiy ravishda himoya qildi.
Olimning yana bir shak-shubhasiz xizmati - uning G'arb ta'lim modelini nafaqat rus zaminiga o'tkazish, balki ildiz otishdagi samarali faoliyatidir. Bu erda markaziy qarama-qarshilik M.V.ning yo'nalishi edi. Lomonosov ta'limning universal va fundamental tabiati haqida. Bularning barchasi olimning xalq pedagogikasi rivojidagi beqiyos o‘rni va strategik rolidan dalolat beradi. Lomonosovning pedagogik qarashlari nafaqat Petrin davrining pragmatik pedagogikasidan kengroq, balki Yekaterina II davrining sinfiy pedagogik paradigmasidan ancha kuchli va demokratikroqdir. Bu M.V edi. Lomonosov rus ta'limining cherkov slavyan davrini tugatadi va keng davlat-jamoat va ta'lim vaziri lavozimiga kirishni boshlaydi.
Mixail Vasilyevich Lomonosovni rus va jahon dahosi, atoqli olim sifatida ulug‘lash Rossiyada uning tavalludining 200 yilligi keng nishonlangan XX asr boshlaridagina amalga oshirila boshlandi. Biroq, uning pedagogik qarashlarining o'ziga xosligini va ta'lim sohasidagi faoliyatining ahamiyatini tan olish eng sust bo'lib chiqdi. Va bu erda, uzoq vaqt davomida, hamma narsa Lomonosovning Moskva universitetini yaratishdagi muhim rolini tavsiflash uchun asos bo'ldi.
M.V. hissasining ahamiyatini baholash xarakterlidir. Lomonosov mahalliy pedagogika faniga rus pedagogikasining o'zi rivojlanib, o'ziga xos, chuqurroq ma'nolarga ega bo'lib, ilmiy aks ettirish kuchayib bordi. T.S.ning sig'imli xususiyatiga ko'ra. Butorina "Lomonosovning pedagogik g'oyalari rus pedagogikasining asoslarini qo'ygan ta'limot sifatida qaralishi kerak. Unda uning ta’lim dasturi munosib o‘rin tutadi, bunda u insonparvarlik, demokratiya, milliylik kabi tamoyillar asosida xalq ta’limi tashkilotchisi sifatida faoliyat ko‘rsatgan” [1, 15-b.].
Mixail Vasilyevich Lomonosovni rus va jahon dahosi, atoqli olim sifatida ulug‘lash Rossiyada uning tavalludining 200 yilligi keng nishonlangan XX asr boshlarida amalga oshirila boshlandi. uning pedagogik qarashlarining o'ziga xosligini va ta'lim faoliyatining ahamiyatini tan olish eng sust bo'lib chiqdi. Va bu erda, uzoq vaqt, hamma narsa Lomonosovning Moskva universitetini muhim rolini tavsiflash uchun asos bo'ldi.
M.V.Lomonosov pedagogika faniga rus pedagogikasining o'zi rivojlanib, o'ziga xos, chuqurroq ma'nolarga ega bo'lib, ilmiy aks kuch kuchayib borishida hissasining ahamiyatini xarakterlidir.T.S. Butorinaning sig'imli xususiyatiga ko'ra, "Lomonosovning pedagogik g'oyalari rus pedagogikasining asoslarini qo'ygan ta'limot sifatida qaralishi kerak. Unda uning ta'lim dasturi munosib o'rin tutadi, bunda u insonparvarlik, demokratiya, milliy kabi harakatlar asosida xalq ta'limi tashkilotchisifaol sifat koida ' rsatgan” [1, 15-b.].
Bu muammo va qiyinchiliklar ma’rifatparvarning g‘oyalari va faoliyatini tarixiy-pedagogik tadqiq etish jarayonida yaqqol namoyon bo‘lib, unda uchta tarixnavislik davrini ajratib ko‘rsatish mumkin. Dastlabki tarixshunoslik davri 20-asrning birinchi yarmini qamrab oladi. Inqilobdan oldingi davrda M. V.Lomonosovning pedagogik qarashlari alohida koʻrib chiqilmagan, uning taʼlim sohasidagi faoliyati faqat Moskva universitetini tashkil etishdagi roli bilan bogʻliq holda talqin qilingan. Ehtimol, XX asr boshlaridagi mahalliy pedagogikadan mashhur pedagogika tarixchisi M.I.ning eng muhim bahosi. M. V. Lomonosovni "ilmiy rus pedagogikasining asoschisi" deb hisoblagan Demkov va Mixail Vasilevich "kamdan-kam uchraydigan taniqli o'qituvchi kabi rus pedagogikasi uchun juda ko'p ish qilganini ta'kidladi. U rus fanini oyoqqa turg'azdi va shu bilan ilmiy pedagogikaning rivojlanishiga hissa qo'shdi; uning rus tili va adabiyoti oldidagi xizmatlari beqiyos va busiz rus pedagogikasi harakatlana olmaydi” [2].
Ikkinchi tarixnavislik davri 1955-yildan 1980-yillarning ikkinchi yarmigacha boʻlgan vaqtni oʻz ichiga oladi. Ushbu davrning dastlabki bosqichi 1955 yilda keng nishonlangan Moskva universitetining ochilishining 200 yilligi bilan bog'liq. Shu munosabat bilan biz Lomonosovshunoslik rivojlanishining o'ziga xos xususiyati aniq diskret-yubiley xarakteri ekanligini ta'kidlaymiz. Bu aralash oqibatlarga olib keldi. Bir tomondan, Moskva davlat universitetining har bir "dumaloq" yubileyi. M.V. Lomonosov ilmiy va publitsistik nashrlarning navbatdagi ko'tarilishiga sabab bo'ldi. Boshqa tomondan, yubileylar orasida Lomonosovshunoslikni o'rganishda sukunat bo'ldi, ba'zan yarim asrga cho'zildi. Ko'rib chiqilayotgan davrda eng muhim yutuqlar sifatida quyidagilarni ajratib ko'rsatish mumkin: 1. M.V. Lomonosov Moskva universitetini tashkil etish to'g'risida. Bu erda eng muhim hissa M.T. Belyavskiy [3]. 2. Olimning Lomonosov davridagi Fanlar akademiyasi ta’lim faoliyatiga qo‘shgan ulkan hissasi tavsiflanadi [4]. 3. M. V. Lomonosovning pedagogik qarashlari va uning ta’lim sohasidagi faoliyatiga bevosita bag‘ishlangan salmoqli monografiyalar paydo bo‘ldi [5].
18-asrda Rossiyada pedagogik fikr va taʼlim tarixi bevosita Lomonosov nomi bilan bogʻliq. U mamlakatda ta'lim ishlarini tashkil etish bilan shug'ullangan, akademik gimnaziya va universitet ishini o'zgartirgan (u "Akademik gimnaziyaning loyiha reglamenti" va "Moskva gimnaziyalari to'g'risidagi nizom loyihalari" ga egalik qiladi), sinfni joriy qildi. -dars o‘qitish tizimi, ishlab chiqilgan o‘quv rejalari, fanlar bo‘yicha dasturlar, fundamental uslubiy ta’lim afzalliklari. Pedagogika va ta'limda Lomonosov davri rus ta'limining yangi davri deb ataladi.
Lomonosov insonga g'amxo'rlik qilish, milliy an'analarga tayanish bilan ajralib turadigan o'ziga xos pedagogik nazariyani ishlab chiqdi. Birinchi rus akademigining o‘qituvchi sifatidagi o‘ziga xosligi shundaki, u pedagogika sohasida eski g‘oyalarga qarshi dadil kurashgan, yoshlarni tarbiyalash va tarbiyalash bo‘yicha o‘ziga xos g‘oyalarni ishlab chiqqan va amalga oshirgan. U amaliyotga, eksperimentlar o‘rnatishga, bilimning amaliy ahamiyatiga alohida e’tibor berdi (bu qoidalar buyuk chex o‘qituvchisi Ya.A.Komenskiy g‘oyalari bilan chambarchas bog‘liq).
Ilm-fan lotin tilida so‘zlagan va yozgan davrda vatanparvar pedagog Lomonosov nafaqat ona tilida o‘qitishni joriy qildi, balki rus tilining butun boyligi va buyukligini ta’kidlab, o‘z asarlarida ana shu ehtiyojni himoya qildi. Uning "Rus tili grammatikasi" o'sha paytda rus maktabi uchun eng yaxshi darslik bo'lib, bugungi kungacha o'z ilmiy ahamiyatini yo'qotmagan.
Lomonosov rus ilmiy terminologiyasini yaratib, ilmiy til va rus pedagogikasining asoschisi bo'lib, uning asosiy tushunchalari va atamalarini kiritdi: ta'lim, gimnaziya, sinflar, sinf, o'quv yili, ma'ruza, mashg'ulot, bilim, o'qitish, dars va boshqalar.
M.V.Lomonosovni ilmiy-pedagogik faoliyatga tayyorlash uchun o‘sha davrda mavjud bo‘lgan barcha ta’lim salohiyatidan izchil foydalanilganini alohida ta’kidlaymiz. Shu bilan birga, taqdirning irodasi bilan bo'lajak taniqli olim va pedagog rus ta'limi rivojlanishining butun tarixiy va genetik yo'lini izchil bosib o'tdi. Ushbu jarayonda quyidagi ketma-ket bosqichlarni ajratish mumkin:
1. 9—12-asrlar xalq pedagogikasi va oila tarbiyasi anʼanalaridan (toʻqqiz yoshgacha) - 13-asr rus pedagogikasiga ayniqsa xos boʻlgan ruhoniylardan “harf ustasi”ning dastlabki tayyorgarligi orqali. -14-asrlar (1719-1723), - 15-16-asrlar (1723-1730) rus pedagogikasining o'z-o'zini tarbiyalash xususiyati.
2. Keyin uning tarbiyaviy nutqi pedagogik ildizlari 17-asrning 80-yillariga borib taqaladigan Slavyan-Yunon Lotin akademiyasida va Kiev-Mogila akademiyasida (1731-1735) tizimli tayyorgarlikdan oʻtdi.
3. M.V.Lomonosov ta’lim-tarbiyasining navbatdagi bosqichi 1725-yilda tashkil etilgan va 18-asr birinchi choragida Petrin davri ta’lim sohasidagi muhim o‘zgarishlarni o‘z ichiga olgan Sankt-Peterburgdagi Akademik universitetda (1736) ta’lim olish bo‘ldi. .
4. Va nihoyat, M.V.Lomonosovning G‘arbiy Yevropaning zamonaviy faniga o‘ziga xos “surish”i (1736–1740) sodir bo‘ldi, u o‘sha paytlarda yonma-yon mavjud bo‘lgan va bir-birini tarixiy o‘rnini bosuvchi ikkita paradigma ta’sirida bo‘lgan: Yangi davr ratsionalizmi. va yangi paydo bo'lgan Ma'rifat davri. Shunday qilib, bo'lajak olim va pedagog turli an'ana va paradigmalarni o'zlashtirganligi haqida bahslashish mumkin: dunyoviy va cherkov; milliy rus va g'arbiy; Ratsionalizm va ma'rifat. Qolaversa, M.V.Lomonosov shaxsi ana shu barcha an’analarning sintezi va paradigma edi.