M uxtor xudo yq ulov jurnalistikaga

egami?
4. Jurnalist maqomi haqida qaysi qonunda qanday yozilgan?
5. Jurnalistga qanday talablar qo ‘yiladi?
6. О ‘zbekiston ju m a listla r uyushmasi nega zarur bo ‘lib qoldi?
149

---

7. 
О ‘zbekiston jurnalistlari ijodiy uyushmasiga qo ‘yilgan asosiy
talablar.
8. Jurnalist nega aqliy mehnat kishisi ro ‘yxatiga kiritilgan?
9. A xborot mahsuloti beruvchilar tahririyatning birinchi guruhiga
kirsa, ikkinchi guruhiga kimlar kiradi?
10. O AV tahririyatlaridagi rahbarlar qanday nomlanadi?
11. OAV da mehnat qiluvchilam i qanday nomlar bilan ataladi?
12. Gazeta va jurnallarim iz faoliyatin i t a ’minlovchi eng zaru r huquqiy
hujjatlam i ayting.
13. A xborot almashinuvida auditoriyaning tutgan о ‘m i.
14. Qaysi matbuotni xalqchil deb ataym iz va и qanday shakllarga ega
bo ‘lishi kerak?
150

---

6-BOB JURNALISTIKA AMALIYOTINI BOSHQARISH
6.1. Matbuot erkinligi masalasi
Jurnalistika amaliyotini boshqarish ommaviy axborot vositalari 
tizimida ham ichki, ham tashqi tomondan amalga oshiriladi. Ommaviy 
axborot vositalari nimani va qanday yoritish mumkin yoki mumkin emas 
degan savolning javobi matbuot erkinligi bilan belgilanadi. Bu masala 
necha asrlar o ‘tibdiki, kun tartibidan tushmay keladi.
Matbuot erkinligi iborasi taraqqiyotning buyuk qadriyatlari b o ig an
fikr, vijdon, ong erkinligi bilan bir qatorda turadi. Insoniyatning madaniy 
rivojlanishida erishgan barcha yutuqlari axborot vositalari ishtirokida 
amalga oshirilgan. Bu o ‘zaro aloqa Birlashgan Millatlar Tashkilotining 
Inson Huquqlari umumiy Deklaratsiyasida ham o ‘z ifodasini topgan. BMT 
Bosh Assambleyasi tomonidan 1948-yil 10 (Jekabrda qabul qilingan bu 
Deklaratsiyada “insoniyat oilasinmg hamma a ’zolariga xos qadr -
qimmatni, ularning teng va ajralmas, huquqlarini tan olish - erkinlik, adolat 
va yalpi tinchlik negizi” ekanligi e io n etilgan.13 Deklaratsiyada insonning 
fikrlash, vijdon, din erkinligi, e ’tiqod erkinligi va uni erkin ifodalash va 
boshqa huquqlar ifodalangan.
Ushbu Deklaratsiya mustaqil О ‘zbekiston Respublikasi imzolagan 
birinchi 
xalqaro 
hujjat 
hisoblanadi. 
0 ‘zbekiston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasming “Inson va fuqarolaming asosiy huquqlari erkinliklari 
va burchlari” deb atalgan 2 -bo iim i mazkur Deklaratsiya talablariga t o ia
mos keladi. Bundan tashqari, yuqorida aytib o ‘tganimizdek, 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining 67-moddasida “Ommaviy axborot 
vositalari erkindir va qonunga muvofiq ishlaydi. Ular axborotning 
to ‘g ‘riligi uchun belgilangan tartibda javobgardirlar. Senzuraga y o i
qo‘yilmaydi”14, deyiladi.
0 ‘zbekiston m illiy entsiklopediyasi. T . 2001. 2 - j i l d 57 b
^ К ор ко н о сеяк о С.Г. О сновы журналистики. М .. 2001. 155-156 Ъ.
151

---

Matbuot erkinligi iborasiga hozir ham turli qarashlar mavjud. Chunki, 
senzuraga y o i q o‘yilmaydi, degan konstitutsiyaviy huquq bor boiishiga 
qaramay senzura faoliyati bir - necha yil davom qilgani, hatto hozir ham 
ko‘pgina muassislar tomonidan tahririyat ishiga to ‘g‘ridan - to ‘g ‘ri 
aralashish va maqolalarni senzura qilish davom etayotgani, o ‘sha 
boshliqlarning qonunga loqayd qarashlari, o cz lavozimlarini suiste’mol 
qilayotganliklari deb qaralm ogi kerak. Chunki matbuot erkinligi so‘z, 
shaxs, vijdon erkinligi singari siyosiy huquqlardan biri b o iib , matbuotning 
erkin faoliyat15 k o ‘rsatishini, kishilarning matbuotda o ‘z fikr va tuyg'ularini 
to ‘siqlarsiz ifoda eta olishini ifodalaydi. Aslida erkinlik anglangan zarurat 
ekanligim ham yoddan chiqarmaslik kerak. Matbuot erkinligining 3 asosi 
mavjudli to ‘g ‘risida fikr yuritamiz.