M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

Jigarsimon  moxlar  sinfi  (Hepaticae)ga  kiradigan  vakillarning 
xarakterli  belgisi  shundaki,  gametofit  organlari  dorsiventral  tuzilishga  ega, 
ya’ni  ustki  va  ostki  tomoni  bir-biridan  farq  qiladi.  Bu  sinfni  asosan  jigar 
moxlari  deb  atalishiga  sabab  shuki  marshansiya  (Marchantia  polymorpha)   
avlodining  turlari  tallomidan  Yevropada  to  XIX  asrning  boshigacha  jigar 
kasalliklarini  davolashda  dorivor  o‘simlik  sifatida  foydalanib  kelishgan.  
Marshansiya  yer  bag‘irlab  o‘sadigan,  barg  shaklidagi  talofit  o‘simliklardir. 
Tanasi  har  ikki  tomonidan  epidermis  bilan  qoplangan.  Tananing  ustki 
epidermisida 
shamollatuvchi 
teshikcha–og‘izchalar, 
xlorofilli, 
so‘ngra 
xlorofillsiz  to‘qimalar  joylashgan.  Og‘izcha  to‘rtta  alohida  hujayralar  bilan 
o‘ralgan.  Pastki  epidermisda  bir  hujayrali  rizoidlar  o‘sib  chiqib  yerga 
o‘rnashadi.  Marshansiya  ikki  uyli,  bir  jinsli  o‘simlik.  Bir  tup  marshansiyada 
changchi-anteridiya,  ikkinchi  tupda  urug‘chi  –  arxegoniya  rivojlanadi. 
Arxegoniyada  tuxum  hujayra,  anteridiyada  harakatchan  spermatozoidlar  hosil 
bo‘lib,  yomg‘ir  yoqqanda  tuxum  hujayraga  suzib  borib  urug‘lantiradi. 
Urug‘langan  tuxum  hujayradan  jinssiz  sporofit  nasl  rivojlanadi.  Sporofit  nasl 

---

233 
 
ko‘sakchadan  iborat  bo‘lib,  uni  sporogonniy  deb  ataladi.  Ko‘sakchada 
hujayralarning  reduksion  bo‘linishi  natijasida  gaploid  sporalar  yetilib, 
sporogon  yoriladi  va  sporalar  havoga  tarqaladi.  Qulay  sharoitda  sporadan 
ipsimon  protonema  hosil  bo‘lib,  undan  yangi  marshansiyaning    jinsli  nasli 
o‘sib chiqadi (61-rasm).