M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

 
10.1-rasm. Soliq yuki dinamikasi. 
Keyingi yillardagi soliq siyosatining asosiy yo‘nalishlarida soliq 
yukini muntazam kamaytirib borish tendensiyasi kuzatilib kelinmoqda, 

---

130 
o‘z navbatida ushbu holat 2017-yilda ham kuzatildi va iqtisodiyotga ijobiy 
ta’sir etdi. 
10.1-rasm ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, soliq yuki darajasi 
Respublikamizda izchillik bilan kamayib bormoqda. Agar ushbu 
ko‘rsatkich 2000-yilda YaIMga nisbatan soliq yuki 28,0%ni tashkil etgan 
bo‘lsa, 2008-yilga kelib 4,8 punktga (23,5%), 2014-yilda esa 8,0 punktga 
kamaydi va 2018-yilda YaIMga nisbatan 19,4%ni tashkil etdi. Izchillik 
bilan 
amalga 
oshirilayotgan, 
birinchi 
navbatda 
soliq 
yukini 
kamaytirishga qaratilgan oqilona soliq siyosati iqtisodiyotdagi tarkibiy 
o‘zgarishlarga, xo‘jalik yurituvchi subyektlarning ishbilarmonlik faolligi 
va moliyaviy barqarorligini yuksaltirishga xizmat qilmoqda. 
Soliq yukini iqtisodiyotdagi tarkibiy o‘zgarishlarni e’tiborga olgan 
holda kamaytirib borish o‘z samarasini berdi. Milliy bozorni mahalliy 
tovarlar (xizmat, ish)lar bilan to‘yintirayotgan, eksportga mahsulot 
chiqarayotgan, ichki va tashqi investitsiyalarni ishlab chiqarishga jalb 
qilayotgan, shuningdek, kichik biznes subyektlari shaklidagi soliq 
to‘lovchilarga soliq imtiyozlarining kengaytirilishiga qaramasdan yalpi 
ichki mahsulot va davlat budjetining daromadlar hajmida yil sayin o‘sish 
ta’minlanmoqda. Soliq yukining kamayishi nafaqat umumiy hajmda, 
shuningdek, uning tarkibi bo‘yicha ham kamayishga erishildi. 
Mamlakatimizda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning bu qadar 
jadal rivojlanishida eng avvalo mazkur soha uchun belgilanayotgan soliq 
imtiyozlari yetarli darajadagi rag‘batlantiruvchi rol o‘ynayotgani muhim 
hisoblanadi. Xususan, 2010-yilda kichik biznes subyektlari uchun 
belgilangan yagona soliq to‘lovi 8 foizdan 7 foizga, 2011-yilda 6 foizga, 
2012-yilda 5 foizga pasaytirilgan.1996 –2014 yillar mobaynida kichik 
biznes subyektlari uchun belgilangan soliq stavkalari 38 foizdan 5 foizga 
yoki 7,6 martaga qisqargan. So‘nggi yillarda soliq solishning muqobil 
tizimi shakllantirilgan bo‘lib, buning natijasida umumiy soliq yuki 2,5 
marta kamaydi. 
Bunda davlat tomonida eksportchi korxonalarga, kichik biznes 
subyektlariga hamda investitsiyalarni amalga oshiruvchi va mahsulotning 
yangi turlarini o‘zlashtiruvchi korxonalarga qo‘shimcha imtiyozlar 
berilgan. Xususan, kichik biznes subyektlari soliqlarning barcha qolgan 
turlari o‘rniga yagona soliq to‘lovini amalga oshiradi, uning stavkasi 
faoliyat turiga qarab 5-6 foizni tashkil qiladi. 
Iqtisodiyotni erkinlashtirish va iqtisodiyotda davlatning ulushini 
qisqartirish siyosatini olib borish birinchi navbatda, xususiy mulkka 

---

131 
asoslangan institutlarni mustahkamlash va mulk egasi huquqini himoya 
qilishga yo‘naltirildi. YAIMda davlat budjeti ulushini kamaytira borib, 
2018-yilda uning ulushini 19,4 %idan oshirmasdan, mahalliy ishlab 
chiqaruvchilarning yuqori raqobatbardoshlik darajasini ta’minlashga 
yo‘naltirilgan siyosat davom ettirildi. Soliq yukining kamaytirilishi 
xususiy investitsiyalarni rag‘batlantirdi va iqtisodiy o‘sishning yuqori 
sur’atlari uchun barqaror manba yaratdi.