|
Katta guruhda tabiiy material va qog‘ozdan qurish-yasashga
o ‘rgatishning vazifalari.
Bolalarga qog‘ozni teng buklash, to ‘rt buklash,
buklangan joyni tekislash m alakalari o ‘rgatib boriladi. Q og‘ozni 16
kvadratlarga buklash, burchak va tom onlarini aniq joylashtirish, doirani
diam etri b o ‘ylab buklash va konus hosil qilib yopishtirish o ‘rgatiladi.
M asalan, qog‘oz silindrni birlashtirib, turli, m urakkab b o ‘lmagan
kom pozitsiyalarni yasaydilar. Yana bolalar gugurt qutisini bir-biriga
yopishtirib, narsalar yasashni ham o ‘rganadilar. Tabny m ateriallardan
archa shishkasi, gulning u ru g ia ri, o ‘tlar, yong‘oqdan turli narsalar
yasab, ularni yelim , gugurt bilan birlashtirishni, ulardan t o ‘g ‘ri
foydalanish kabi malakalami egallab boradilar. Bolalar o ‘z faoliyatlarini
rejalashtirish va uni m ustaqil bajarishni ham o ‘rganadilar.
Dastlabki m ashg‘ulotlarda o ‘tgan materiallar takrorlanadi, natijada
bolalarda qog‘ozni teng buklash, tom onlarini q o i bilan tekislash
m alakasi yanada m ustahkam lanadi. Bolalar bu am allarni qanday
bajarishni esga oladilar. Birinchi m ashg‘ulotda q o g‘ozdan savatcha
yasaydilar. Tayyor n am u n an i kuzatib b o ig a c h , tarbiyachi kvadrat
qog‘ozni qanday buklab qirqish, qanday yopishtirishni k o isa ta d i.
Savatchaning bandini qanday yopishtirishni esa bolalar o ‘zlari o ‘ylab
topadilar. Ikkinchi m ash g iilo td a esa kvadratni diagonal b o ‘yicha
buklashni o ig an ad ilar. Bunda kvadrat qog‘ozni 16 kvadratga buklash
koisatilm aydi. Tarbiyachi tushuntirayotganda ikki tom oni qirqilgan,
b u k la n g a n ta y y o r k v a d ra td a n fo y d a la n ila d i. B o la la r o ld in g i
m ashg‘ulotdan olgan bilim larini uycha qurishda q o ilay d ilar, o ‘zlari
q irq ib y o p is h tir a d ila r . M a s h g ‘u lo tn in g b o s h id a n a m u n a n i
kuzatayotganda tarbiyachi ishni qanday bajarishni bolalarga o ig a ta d i
va yordam beradi. Q og‘ozdan narsa yasashni m a iu m bir vaqtdan
so ‘ng qaytarish m um kin, lekin bolalar o ‘zlari m ustaqil bajaradilar
(m asalan, o ch iq qu tich a). Tayyor shakllardan biror bir narsani
yopishtirish orqali yasashni bolalar asta-sekin o ig a n a d ila r. Birinchi
m ash g‘u lotd a tarb iy ach i gugurt q u tisid an q anday qilib avtobus
yasashni k o is a ta d i: q u tin i q an d ay qilib b ir-biriga yopishtirish.
161
g‘ildiraklam i qanday qilib birlashtirish va hokazo. Bolalar topshiriqni
ko ‘rsatish va tushuntirish asosida bajaradilar. Ikkinchi m ashg‘ulotda
tarbiyachi b olalardan avtobusni qanday yasaganlarini eslatib, so ‘ng
tayyor yasalgan m ebelning bir necha nam unasini bolalarga nam oyish
qiladi. Bu qurilm alam i bolalar kuzatib b o ‘lgach, uni qanday qilib bir-
biriga yopishtirilganligini va boshqalarni k o ‘radilar. Q urishlari kerak
b o ‘lg an p r e d m e t u c h u n k e ra k li m a te r ia lla r ta n la y d ila r. Bu
m ash g ‘u lo tlard a hosil b o ‘lgan m ala k ala rn i tarb iy ach i b o lalarni
o ‘ylaganlari b o ‘yicha narsa qurish m ashg‘ulotlarida m ustahkam -
laydilar. B unda bolalar o ‘zlari qaysi m ateriald an nim a yasashlarini,
qan day qilib yasash larin i m ustaq il hal qiladilar. L ekin keyingi
m ash g ‘u lo tlard a m avzu a n c h a m u rak k ablash adi, ya’ni q u tich a,
karton, qog‘ozd an yuk m ashina, kem a yasash va hokazo. Bu paytda
tarbiyachi yana bolalar bilan birgalikda ish olib boradi, y a’ni o ‘zi
k o ‘rsatib, tush u n tirib beradi. Ish faoliyatining bunday olib borilishi
bolalarning keyingi ijodiy faoliyatida katta ahamiyatga ega. Bolalarga
doirani diam etri bo ‘ylab buklash, konusni yopishtirish, kontur bylab
qirqishdan aw al, tarbiyachi parashut, uzun ko'ylak kiygan matryoshka,
yinga tushayotgan m atryoshkani yasashni o ‘rgatadi. Shunday qilib,
topshiriq murakkablashib boradi: bolalar tayyor yarim doiradan qirqishni
o ‘rganadilar. Bu jarayonni tarbiyachi tushuntiradi, qolganini esa bolalar
bajaradi. Yil oxirida bolalar o ‘z bilim larini tekshiradilar. K vadratni
diagonal bo‘vlab buklash tom onlarni, burchaklam i to ‘g ‘ri birlashtirish,
q a y iq , o ‘y in c h o q la r y a s a s h n i m a s h g ‘u lo tla r d a o ‘rg a n a d ila r.
M ashg‘ulotlarda bolalar tayyor m urakkab b o ‘lmagan andoza b o ‘yicha
ishlashni ham o ‘rganadilar. Shunday qilib, bolalar silindrni turli
konstruksiyalarga birlashtirishni egallaydilar. Ularda fikrlash, ijodiyot,
fantaziya rivojlanib boradi. Boshqa m ateriallardan narsa yasashga
o ‘rgatishdan oldin tarbiyachi m aterialning xususiyati bilan tanishtiradi,
bolalarga shu m aterialn i ushlab, uning qanday ekanligini so ‘raydi,
paro lon — yum shoq, yengil, uni ezsa, yana o ‘z holatiga qayta oladi.
Parolondan bolalar qorbobo, nayzangul, quyoncha, jo ‘ja va hokazolar
yasaydilar. Narsa yasashni tushuntirayotganda tarbiyachi asosiy diqqatni
alohida p red m etlarn i qan d ay birlashtirishga qaratadi, m ashg‘ulot
davomida eslatib o ‘tadi. Yangi yil bayramida bolalar archa o ‘yinchoqlari
yasaydilar: qog‘ozni q a t-q a t qilib (gorm oshka) buklab u n d a n (turli)
sim m etrik shakllar qirqadilar. Bolalar o ‘z o ‘ylaganlari b o ‘yicha qog‘oz,
162
karton, boshqa m aterialdan narsa yasayotganida aw al olgan bilimlarini
ishlarida q o ‘llaydilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
