M s h. N u r m a t o V a, s h. T. H a s a n o V a rasm, buyum yasash va tasviriy faoliyatga


Tarbiyachi  tomonidan  ishlash  usulini  ko‘rsatib  berish



Download 4,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/63
Sana30.12.2021
Hajmi4,97 Mb.
#92795
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   63
Bog'liq
Rasm buyumlar yasash va tasviriy faoliyat metodikasi. Nurmatova M.SH

Tarbiyachi  tomonidan  ishlash  usulini  ko‘rsatib  berish.
M aktabgacha  ta iim   muassasida  ta iim   jarayoni  bolalar  o ‘rga- 
nishi  kerak  b o ig a n   tasviriy  ko‘nikm a  va  malakalarning  o ic h a -  
m ini  aniqlab  beradi.  Keng  b o im a g an   doiradagi  malakalarning 
o ic h a m in i  aniqlab  beradi.  Keng  b o im a g a n   doiradagi  malakaga 
ega  b o ig a n   bola  turli  xil  predm etlam i  tasvirlay  oladi.  M asalan, 
uyni  chizish  uchun,  to ‘g‘ri  to ‘rtburchak  shaklini  chizishni  bi­
lish,  ya’ni  chiziqlarni  to ‘g‘ri  burchak  ostida  birlashtirishni  bilish 
kerak.  A na  shu  chizish  usullari  m ashina,  poyezd  va  boshqa  to ‘g‘ri 
to ‘rtburchakli  predm etlam i  chizishda  qo ilanilad i.  Tarbiyachi  tas­
viriy  vositalarini  ko‘rsatib  berishi  ko‘rgazmali  amaliy  usul  b o iib , 
bu  usul  bolalarni  kerakli  shaklni  aniq tajriba  asosida  ongli  ravishda 
chizishga  o ‘rgatadi.
K o‘rsatm a  2  xil  turda b o ia d i:
1)  im o-ishora bilan  ko‘rsatish;
2)  chizish  usuli  bilan  ko‘rsatish.
H ar ikkala turida ham  ko‘rsatm a og‘zaki tushuntirish y o ii  bilan 
olib  boriladi.  Im o-ishora  bilan  predm etning  qog‘ozda  joylashislii 
tushuntiriladi.  Q o in in g  yoki  qalam chaning  qog‘oz b o ‘ylab  haraka- 
ti,  hatto  3—4 yoshli  bolalar uchun yetarli  b o ia d i.  Im o-ishora  orqali 
bola  xotirasidagi  qiyin  b o im ag an   predm etning  asosiy  shaklini  yoki 
uning  alohida  qismlarini  eslaydi.
Bolalar  biror  predm et  yoki  hodisani  tarbiyachining  qaysi  haia 
kat  ishorasi  orqali  idrok  qilgan  b o isalar,  xuddi  shu  harakat  islioia
87


ni  tarbiyachi  masbg‘ulotda  qaytarsa,  bolalar  ko'rganlari  bilan  chiz- 
m oqchi  boMganlari o'rtasida  aloqadorlikni  ongli  ravishda sezadilar. 
M asalan,  uy  qurilishini  bolalar  kuzatayotganlarida  tarbiyachi  qu- 
rilayotgan  uyning  korpus  chiziqlarini  tepaga  qarab  qurilayotganli- 
gini  harakatlari  bilan  ko‘rsatadi,  xuddi  shu harakatlam i  mashg‘ulot 
boshida  qaytarar ekan,  bolalar xotirasidagi  ko ‘rganlarini  qayta esga 
tushiradi.  Tshora  bilan  bola  xotirasidagi  predm et  shaklini  eslashga 
ham da  chizish  mobaynida  bolaning  q o ‘l  harakatlarining yo‘nalishi 
aniqlanadi.  Bolaning  yoshi  qancha  kichik  boMsa,  uni  chizishga 
o ‘rgatishda  shunchalik  q o ‘l  harakatlarining  ishorasini  ko‘rsatish 
m uhim   rol  o ‘ynaydi.
Kichik  guruhdagi  bolaning  harakatlari  yaxshi  rivojlanmagan 
b o ‘lsa  va  bola  o ‘z  harakatlarini  boshqara  olm asa,  tarbiyachi  b o ­
laning  q o ‘lini  ushlab,  birgalikda  harakat  bilan  chizadi.  Bunday  ish 
usuli  shu  harakatlarini  o ‘zi  his  qilishi  uchun  q o ‘llaniladi.  Agar­
da  predm etning  shakli  murakkab  bo‘lmasa,  ishora  bilan  butun 
predm etni  chizish  m um kin.  M asalan,  koptok,  kitob  yoki  olm a 
shaklining  detallarini,  archa  shoxining joylashishi,  qush  bo‘ynining 
qiyaligi.  Tarbiyachining  ko‘rsatm a  berishi  mashg‘ulotda  qanday 
topshiriq  berilishiga  bog‘liq.  Tarbiyachi  m ashg‘ulotda  predm et 
shaklini  to ‘g‘ri  harakatlari  bilan  chizib  ko‘rsatadi.  Bu  asosan,  ki­
chik  guruhda  o ‘tkaziladi.  M asalan,  bolalarga  yumaloq  shakldagi 
predm etlarni  chizishni  o ‘rgatish  uchun  tarbiyachi  koptok  yoki  ol- 
mani,  o ‘z  harakatlari  bilan  tushuntirgan  holda  chizib  ko‘rsatadi. 
Agar  predm etni  tasvirlayotganda  uning  detallarini  aniq  ketm a- 
ketlikda  chizish  kerak  bo‘lsa,  tarbiyachi  predm etni  boshidan  yaku- 
niga  qadar  chizib  ko'rsatadi.  Faqat  bunda  bolarning  diqqatini jalb 
qilish  uchun  tarbiyachi  bolalarga  «Endi  nim ani  chizish  kerak?» 
degan  savolni  beradi.
K atta guruhdagi  bolalar  ko‘pincha qism an  ko‘rsatm alar berish 
o 'rin li  b o ‘ladi.  Bolalar  hali  chizishni  bilmaydigan  predm etning 
b iror  detalini  yoki  alohida  elem entini  chizishda  k o ‘rsatm alar 
beriladi.  M asalan,  4 —5  yoshli  bolalar  daraxtning  tanasini  uch- 
burchak  shaklida,  keng  asos  bilan  chizadilar.  Bu  ko‘pincha  ta r­
biyachining  og‘zaki  tushuntirishidan  kelib  chiqadigan  kam chi- 
likdir.  «D araxt  tanasining  yuqori  qismi  tor,  quyi  qismi  esa  keng 
b o ‘ladi».  Og‘zaki  aytib  berish  bilan  birga,  q o ‘l  harakatlari  bilan 
chizib  ko‘rsatish  lozim.  K atta  guruhda  esa  «Chiroyli  uy»  mav-
88


zusida  bolalar  rasm  chizayotganlarida,  tarbiyachi  doskada  uyning 
oyna-eshiklari  turli  xil  shaklda  b o iis h in i  ko‘rsatib  beradi.  B un­
day  ko‘rsatm a  bolaning  rasm ini  um um iy  chizm ada  hech  qan- 
cha  chegaralam aydi.  M alakalarni  m ustahkam lash  uchun  qayta- 
rilayotgan  m ashqlarda,  so‘ng  u lard an   m ustaqil  ravishda  foyda- 
lanishda  k o ‘rsatm a  faqatgina  individual  ravishda,  m a’lum  bir 
ko‘nikm aga  ega  b o im a g a n   bolalarga  beriladi.  D oim iy  ravishda 
ko‘rsatm a  berish  bolalarning  passivlashishiga  ham da  fikrlash  ja - 
rayonlarining  torm ozlanishiga  olib  keladi.  C hunki  bolalar  ta r­
biyachining  ko‘rsatm asini  va yordam ini  kutib,  o ‘rganib  qoladilar. 
Tarbiyachining  ko'rsatm asi  yangi  texnik  usullarni  tushuntirishda- 
gina  kerak.
B olalar ishlarini tahlil  qilish.  Bolalar o ‘zlari  bajargan yoki d o ‘st- 
lari  bajargan  ishni  mustaqil  ravishda  tahlil  qilib,  baho  berishlari
5  yoshga  borib  t o i a   shakllanadi.  Kichik  guruhdagi  bolalar  o ‘z 
harakatlarini  va  ularning  natijalarini  nazorat  qila  olmaydilar,  shu­
ning uchun  ular o ‘z  ishlarini bajarayotgan vaqtda  m am nun  b o ig a n  
b o isalar,  ularning natijasidan ham   m am nun b o iish i uchun tarbiya- 
chidan  maqtov  eshitishni  kutadilar.  K ichik  guruhda  tarbiyachi  b o ­
lalarning  ishlarini  baholayotganda  tahlil  qilmaydi,  balki  4 —5  yax­
shi  bajarilgan  ishlarni  bolalarga  ko ‘rsatadi.  Shu  bilan  birga,  qol- 
gan  bolalar  ishlarini  ham   m aqtaydi,  chunki  maqtov  bolalarning 
ushbu  mashg‘ulotga  nisbatan  qiziqishini  saqlab  qolishga  yordam  
beradi.  Rasmlarni  ko‘rsatishning  maqsadi  esa  bolalarning  o ‘z  ish­
larini  natijasiga jalb  qilishdir.
0 ‘rta  va  katta  guruhlarda  tarbiyachi  bolalarning  ishlarini  ko‘r- 
satadi va  kamchiliklarini  aytib  o ‘tadi.  Bolalar  kamchiliklarini  qan- 
chalik  ko‘ra  bilsalar,  keyingi  rasmlarini  shunchalik  ongli  raishda 
chizib  boradilar.
M ashg‘ulot  yakunida  tarbiyachi  bolalar  ishlaridan  birini  olib, 
ijobiy  tom onlarini  ko‘rsatadi.  M asalan,  «Ranglarini  yaxshi  tanla- 
ganini  —  och  rang  bilan  to ‘q  rang  yonm a-yon  yaxshi  ko‘rinishi, 
chiziqlarning  ozoda  va  aniq  chizilganligini  va  hokazo».  Agarda 
kam chiliklar ko‘pchilik bolalarda uchrasa,  shu  kamchilikni bartaraf 
qilish  uchun  bolalarga  savol  beradi  va  diqqatini  qaratadi.  Agarda 
bir bolaning kamchiligi b o isa ,  u  holda yakkam a yakka  tushuntirish 
m unosibdir,  chunki jam oa  oldida  birgina  bolaning  ishini  tahlil  qi 
lish  faqatgina  shu  bolaning  o ‘zi  uchungina  tushunarli  b o iad i.
89


K atta  guruhda  tahlilga  barcha  bolalarni  jalb  qilmoq  zarur. 
B a’zida esa tarbiyachining  o ‘zi baho beradi.  M asalan,  yaxshi  chiz- 
maydigan  bolaning  ishidagi  kam chiliklarni  boshqa  bolalar  aytish- 
larini  tarbiyachi  oldindan  bila  turib,  o ‘zi  aw al  shu  bola  bajargan 
ishining  ijobiy  tom onlarini  aytib  o ‘tadi.  Yaqtni  tejash  m aqsadi- 
da  tarbiyachi  5—6  ta  bolaning  ishini  olib,  tahlil  qiladi,  faqat  har 
m ashg‘ulotda bir xil bolalarning  ishlarini  olib baholash  yaramaydi. 
C hunki  doim iy  maqtov  asosida  o ‘sha  bolalarda  haddan  tashqari 
ishonch,  boshqalardan  ajralib  turish  rivojlanadi.  0 ‘ta  qobiliyatli 
bolalar  bilan  ularning  layoqatlarini  hisobga  olgan  holda,  alohida 
ish  olib  boriladi.  Ba’zida  tarbiyachi  tahlil  qilish  uchun  bajarilgan 
ishlarni  bolalarning  o ‘zlariga  topshiradi.  Bunda  barcha  bolalar­
ning  ishlari  stolga  yoyiladi  yoki  stendga  m ahkam lanadi  va  bolalar 
o ‘zlari  eng  yaxshi  bajarilgan  ishlarini  tanlaydilar.  So‘ng  tarbiyachi 
tahlil  qiladi.  K o‘proq bolalarga  (6  yoshda)  o ‘z  ishini  naturaga  nis­
batan  o ‘zi  baholashga  im kon  berish  kerak.  C hunki  bola  o ‘z  ishi- 
ga  ham da  d o ‘stlarining  ishlariga  salbiy  tom ondan  baho  berishga 
o ‘rganadi.

Download 4,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   63




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish