M. R. Tursunova xalqaro menejment

6.3. Menejerning uch toifadagi shaxs talablarini hisobga olish zaruriyati 
Xaridorlar, ma’muriy organlar, bo’ysunuvchilar talablariga yuqori e’tibor bilan
qarash va to’g’ri, adolatli va qonuniy bo’lganda imkoniyat boricha ularni bajarish
zarur. Bunda qabul qiluvchi mamlakatlarda global menejer qaror qabul qilishdan
oldin quyidagi savollarga javoblarni tahlil qilib, muammoni aniqlab olishi kerak: 
Talab mazmuni nimada? 
Kim so’rayapti? 
Uni bu talabga nima undadi? 
Talab bajarilganda kimga zarar yetishi mumkin? 
Qanday qarorni kutishmoqda? 
Ushbu qaror bo’yicha qanday fikrlar va qarshiliklar mavjud? 
Ushbu qaror qanchalik tezkor bo’lishi zarur? 
80 

---

Uni qanchalik tez bajarish kerak? 
U nima beradi? 
Bunda qo’yilayotgan talablardan qat’iy nazar quyidagilarni yashirish odobsizlikdir: 
• aksiyadorlardan – aksiyadorlik jamiyatini qo’shilishi yoki qo’shib olinishining 
haqiqiy sabablarini; 
• bo’shatilayotgan xodimlardan – shtatning qisqartirilishi sabablarini. 
Oxirgi holatda masalan, firmani qayta tashkil etishning istiqbolli rejasiga
muvofiq, shtatni qisqartirish zaruriyatini ishonchli tushuntirish ahloqiydir. 
Ko’rsatilgan uch toifa shaxslari talablari bo’yicha qaror qabul qilinayotgan
har qanday vaziyatda xalqaro menejer kompaniyaning ijtimoiy ma’suliyatidan
kelib chiqishi kerak. U esa bir tomondan xo’jalik samarasiga erishishga, boshqa
tomondan esa qabul qiluvchi mamlakatda kompaniya uchun qulay ijtimoiy fikrni
yaratish zaruriyatiga asoslanadi. Qabul qiluvchi mamlakatda xorijiy kompaniya
faoliyati bilan bogglik shaxslarning barcha toifalari uchun menejer tomonidan
qabul qilingan biznes samaradorligi me’yorlariga mos keluvchi qaror tushunarlidir.
Biznes samaradorligining me’yorlari esa quyidagi asosiy omillar bilan aniqlanadi: 
- mavjud resurslardan maksimal foydalanish; 
- har bir kishining o’z ishi uchun ma’suliyati; 
- bilimdonligi; 
- erkin bozor axborotini o’z vaqtida qo’llash. 
Tartibli biznesmenlar uchun “Ahloq kodeksi”. XXI asrda xalqaro biznes
uchun ulkan istiqbollar ochilmoqda. Samarali tadbirkorlik faoliyati bilan
shug’ullanmokchi bo’lganlar uchun biznesmenlarning milliy assotsiatsiyasi xulq-
atvor qoidalarini ishlab chiqadilar. Ular esa erkin bozor va umumqabul qilingan
tadbirkorlik amaliyotining “tayanch - harakat tizimi” ni tashkil etadi. Ko’pincha
bu qoidalarning uslubiy negizini “ahloq kodeksi” tashkil etib, ularni ishlab
chiqish bo’yicha Xalqaro savdo palatasi (XSP) 80 yillik tajribaga ega. Ularga
huquqiy qurollarning umumiy to’plami, intellektual mulkni himoya qilish usullari,
ta’magirlik va poraxo’rlikka qarshi kurash usullari, samarali soliqqa tortish 
81 

---

mexanizmlarini yaratish, bojxona rejimini takomillashtirish bo’yicha tavsiyalar, tijorat
bahslarini arbitraj orqali hal qilish tajribasi kiradi. 
Ko’pchilik tadbirkorlarning ahloq kodekslariga qo’shilishidan manfaatdorligi 
sabablariga ularning xalqaro ko’lamda tadbirkorlik bilan shug’ullanishini 
yengillashtiruvchi sharoitlarni yaratishga va doimiy o’zgarib turuvchi jahon
tovarlar va xizmatlar bozori kon’yukturasi sharoitlarida o’z korxonasining 
havfsizligiga intilishi kiradi.