M oliya 5-bob. Moliyaviy rejalashtirish va tartibga solish

105
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

A.V. Vahobov. T.S. Malikov
ilg‘or o ‘zgarishlarni rag‘batlantirishi, tashqi iqtisodiy muvozanatni 
va milliy valyutaning kursini qo‘llab-quw atlashi lozim);
• 
resurslarning ijtimoiy yo‘naltirilgan qayta taqsimlanishini 
amalga oshirish (davlat jam iyat uchun zarur b o ‘lgan, lekin xususiy 
sektor shug‘ullanmaydigan ishlab chiqarish tizimini yo‘lga qo‘yish, 
ish haqi, pensiyalar, nafaqalarning minimal darajasini kafolatlashi, 
ijtimoiy himoyaga muhtoj fuqarolarga yordam berishi, qat’iylashti- 
rilgan daromadlarning indeksatsiyasini amalga oshirishi zarur).
Rivojlangan har qanday davlat yirik mulkka — mamlakat milliy 
boyligining katta qismiga - ega bo‘ladi. Bu mulk, asosan, moddiy— 
buyumlar shaklida (tabiiy boyliklar, binolar, inshootlar, ishlab 
chiqarish va xizmat ko‘rsatish korxonalari, muzeylar, qo'riqxonalar, 
davolash manbalari, kutubxonalar, oltin zaxiralari va h.k.) mavjud 
bo‘lib, o‘zining m o‘ljallanganligiga ko‘ra ular davlat boshqaruvi va 
iqtisodiy tartibga solishda joriy ehtiyojlarni «to‘Iash» uchun ishlatil- 
masligi kerak. M a’lumki, hozirgi va kelajak avlodga m o‘ljallangan 
milliy boyliklar behuda ishlatilmaydi, aksincha, ko‘paytirib boriladi. 
Shuning uchun ham davlatning (agar, albatta, davlat hududlar, 
aholi, an ’analar va h.k.lar majmuasi sifatida emas, balki boshqaruv 
organi sifatida qaralsa) haqiqiy boyligi uning markazlashtirilgan 
pul fondidan, ya’ni davlat moliyasining moddiy asosidan iborat 
ekanligi m a’lum bo'ladi. Barcha zamonaviy iqtisodiy makon uchun 
turli-tuman pul oqimlarining harakati va ularning bir-birlari bilan 
q o ‘shilib ketishi, o ‘z o ‘lcham i b o'y ich a turlicha b o ‘lgan pul 
fondlarini (shaxsiy, jam oa, kredit, rezerv, valyuta, sug‘urta, byudjet, 
markaziy, mintaqaviy, homiylik va boshqalar) shakllantirish va 
ulardan foydalanish xosdir. Ularning barchasi yagona real manba
— mamlakat ichida va xorijda shu yilning o ‘zida yaratilgan qo‘shilgan 
qiymat — hisobidan «oziqlanadi». Bu fondlarni qayta taqsimlashning 
tartibi va tarkibiy tuzilmasini, ya’ni davlat uning qancha qismini 
o'ziga olishi va undan qanday foydalananishi, milliy xo ‘jalik takror 
ishlab chiqarishining proporsiyalari, ijtimoiy sohani ta’minlash, zaru- 
riy rezervlarni yaratish, milliy xavfsizlikni ta’minlash imkoniyatlari 
va h.k.larni belgilab beradi.
H o z irg i p a y td a d u n y o n in g s a n o a ti ta ra q q iy e tg a n
mamlakatlarida markazlashtirilgan pul fondlarining jam i hajmi