M oliya 5-bob. Moliyaviy rejalashtirish va tartibga solish

103
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

A.V. Vahobov, T.S. Malikov
haqiqiy hajm i, ularni shakllantirish m anbalari va foydalanish 
istiqbollarini aniqlashdan iborat. Moliyaviy bashoratlar moliya tizimi 
organlariga moliya tizimini rivojlantirish va takomillashtirishning, 
moliyaviy siyosatni amalga oshirish shakllari va metodlarining turli- 
tum an variantlarini belgilashga im kon beradi. Shu m a’noda, 
moliyaviy bashoratlar moliyaviy siyosatni ishlab chiqishning zaruriy 
qismi va bir vaqtning o ‘zida muhim bosqichi hisoblanadi. U lar 
yordamida moliya tizimining barcha sub’ektlari oldida turgan 
ijtim oiy-iqtisodiy vazifalarni yechishning (hal qilishning) turli 
ko‘rinishlari ishlab chiqiladi.
Moliyaviy bashoratlash turli metodlar qo‘llanishini taqoza etadi. 
Ularning eng asosiylari quyidagilar bo‘lishi mumkin:
• iqtisodiy jarayonlarni aniqlaydigan omillarga bog‘liq ravishda 
moliyaviy reja ko'rsatkichlari rivojini belgilaydigan iqtisodiy o ‘lchov 
modelini yaratish;
• korrelyasion-regression tahlil;
® bevosita ekspertli baholash metodi.
Aniq shakllantirilgan maqsad va unga erishish vositalari asosida 
dasturli-maqsadli yondashuvdan foydalanadigan moliyaviy rejalash­
tirish metodi sifatida moliyaviy dasturlashtirish quyidagilarni ko'zda 
tutadi:
• yo‘nalishlar bo‘yicha davlat xarajatlari ustuvorligini belgilash;
• davlat mablag‘lari sarflanishining samaradorligini oshirish;
• muqobil variantning tanlanishiga muvofiq ravishda moliya- 
lashtirishni to ‘xtatish.
Dastur variantining tanlanishi, eng aw alo, iqtisodiy omillarga 
bog‘liq. Bunda faqat maqsadga erishish ko‘lami, ahamiyati va 
murakkabligi emas, balki mavjud zaxiralarning hajmi, kutilayotgan 
jam i samara, m o'ljal amalga oshmaganda ichki yo‘qotishlar ham 
hisobga olinadi. Moliyaviy siyosat sohasidagi uzoq va qisqa muddali 
maqsadlar va choralarni muvofiqlashtirishning muhim usuli sifatida 
dasturlashtirishdan hozirgi moliyaviy rejalashtirish amaliyotida faol 
foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Rivojlangan m am lakatlarda o ‘tgan asrning 60-y illarid an
moliyaviy dasturlashtirish amalda qollanm oqd a. Uning asosiy 
mohiyati besh yillik «o‘zgarib turadigan» xarajatlar rejasini tuzish