M oliya 5-bob. Moliyaviy rejalashtirish va tartibga solish

115
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

А. V. Vahobov. T.S. M alikov
M oliyaviy ta ’sir k o‘rsatishning aralash shakllari orasidan 
quyidagilarni alohida ajratib ko‘rsatish mumkin:
• mahalliy soliqlar;
• byudjetga soliqdan tashqari to ‘lovlar tizimi;
• faoliyatning alohida turlari va tadbirlarni imtiyozli soliqqa 
tortish va imtiyozli moliyalashtirish;
• davlat k o rx o n a la ri va ta s h k ilo tla r i fo n d la ri h am d a 
markazlashtirilmagan byudjetdan tashqari fondlarni shakllantirish 
va ulardan foydalanish normativlari.
Davlat daromadlari va davlat xarajatlarining konkret turlari, 
ularni jalb qilish va taqdim etish metodlari masalaning tashkiliy 
tomonlari bilan birgalikda moliyaviy tartibga solish usullarini o ‘zida 
mujassam etadi. Mablag‘larni undirish va moliyalashtirishni taqdim 
etishning aniq prinsiplari bunday ta ’sir yo‘nalishini aniqlab beradi. 
Va nihoyat, moliyaviy qonunchilik va hokimiyatning vakolatli 
tizimlari moliyaviy tartibga solishni amalga oshirish uchun tashkiliy 
imkoniyatlarni ta ’minlaydi. M oddiy ishlab chiqarish sohasida 
yaratilgan qiymatni taqsimlash jarayoniga kirib borib, davlat moliyasi 
markazlashtirilmagan pul fondlarini shakllantirishga ham faol ta’sir 
k o‘rsatadi. Bu narsa, o ‘z navbatida, m ablag‘larning individual 
doiraviy aylanishini ta’minlashga sharoit yaratib beradi.
Oxir oqibatda m oliyaviy tartibga solish, davlat ta ’sirini 
ta ’minlashning boshqa shakllari (foiz darajasi, bojxona bojlari 
darajasi, davlat korxonalari mahsuloti bahosi, valyuta kursi, pul 
massasining hajmi va tarkibiy tuzilmasi, m a’m uriy-qonunchilik 
faoliyati va boshqalarga ta ’sir kocrsatish) bilan birgalikda asosiy 
makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar rivojida ijobiy o'zgarishlar bo‘lishini 
ta’minlashi mumkin. Biroq amaliyotda bu narsa ancha murakkab 
b o ‘lib, u chuqur va har tom onlam ali nazariy ishlanm alar va 
murakkab matematik hisob-kitoblarni talab qiladi. M azkur sohada 
bunday yirik tadqitqotlar yo‘qligi, albatta, o ‘z ta ’siriniko‘rsatadi. 
Bu yerda tasodifan «baxtli bilet» topilishi mutlaqo mumkin emas. 
S h u n in g d e k , «m eto d » s ifa tid a m o liy a v iy ta r tib g a so lish
cheklanganligini ham e ’tibordan ch etd a qoldirm aslik kerak. 
YalM ning hajmi va o ‘sish sur’atlari; davlat undirmalarining iqtisodiy 
jihatdan yo‘l quyilishi mumkin bo'lgan maksimal darajasi; boshqa