M oliya 5-bob. Moliyaviy rejalashtirish va tartibga solish

114
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M oliya
moliyaviy tartibga solish jarayonida yechiladigan asosiy vazifa 
hisoblanadi. Bu narsa shaxsiy, ja m o a va ijtim oiy m anfaatlar, 
qadriyatlar va boylildarning oqilona inobatga olinishini ko‘zda tutadi 
va samarali ishlayotgan bozor mexanizmi bilan davlat ta’siri tizimini 
qo‘shish muammolariga doir moliyaviy yo‘nalishini aks ettiradi.
Bozor ho‘jaligining moliyaviy tartibga soluvchilariga quyidagilar 
kiradi:
• byudjetga soliqli va soliqdan tashqari to‘lovlar;
• moliyaviy imtiyozlar va majburiy choralar;
• byudjet tashkilotlarining xizmat xarajatlari;
• umumiy va maqsadli subsidiyalar, shu jum ladan, davlat 
buyurtmalarini to ‘lashga m o'ljallanganlari;
• byudjetdan tashqari fondlarning daromadlari va xarajatlari;
• davlat korxona va tashkilotlarining daromadlari va xarajatlari.
M oliyaviy ta ’sir k o ‘rsatishga tartibga solishning quyidagi
ko‘rinishlari mavjud:
• to ‘g‘ridan-to‘g ‘ri (bevosita);
• egri (bilvosita);
• aralash.
Moliyaviy ta’sir ko‘rsatishning to ‘g ‘ridan-to‘g‘ri tartibga solish 
shakli quyidagilar orqali namoyon b o ‘ladi:
• bevosita umumdavlat soliqlarini undirish yordamida;
• taraqqiyot byudjetidagi xarajatlami moliyalashtirish jarayonida;
• byudjet va markazlashtirilgan byudjetdan tashqari fondlarga 
soliqlar va to ‘lovlar stavkalarini oshirilgan yoki kamaytirilgan tarzda 
qo‘llash yo‘li bilan;
• davlat xarajatlarining normativlari o ‘lcham ini o ‘zgartirish 
orqali;
• moliyaviy intizomni buzganligi uchun jarim alar, penyalarni 
undirish natijasida.
Bularning barchasi, o‘z navbatida, takror ishlab chiqarish sub’ektlari 
daromadlari darajasini va bozor kon’yunkturasini bevosita o ‘zgartiradi.
Tartibga solishning bilvosita shakllari o ‘z ichiga quyidagilarni 
oladi:
• davlat tomonidan bilvosita soliqqa tortish;
® davlat joriy xarajatlarini amalga oshirish.