М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

САНАЛАДИГАН ВА САНАЛМАЙДИГАН ОТЛАР

§ 3. Отлар с а н а л а д и г а н хамда с а н а л м а й д и г а н отларга бўлинади.

1. 
   С а н а л а д и г а н отларга саналиши м у м к и н б ў л г а н предметлар номлари киради. Улар б и р л и к д а хам, к ў п л и к д а хам қўлланилади:
   

I have bought a book. Мен китоб сотиб олдим.
I have bought two books. Мен иккита китоб сотиб олдим.

2. 
   С а н а л м а й д и г а н отларга саналиш м у м к и н б ў л м а г а н предметларнинг номлари киради.Ушбу отларга моддий предметларни ифодаловчи отлар (Material Nouns) ва мавҳум отлар (Abstract Nouns) киради. Саналмайдиган отлар фақат б и р л и к д а қўлланилади:
   

Coal is produced in many districts of our country. Кўмир мамлакатимизнинг кўплаб туманларида ишлаб чиқарилади.
Knowledge is power. Билим кучдир.
§ 4. Баъзи моддий предметларни ифодаловчи отлар мазкур моддий предметлардан бирини ёки бир нечтасини конкрет ифодалаш учун ишлатилиши мумкин, бунда ушбу саналмайдиган отлар саналадиган отларга ўтади:
The boy threw a stone (two stones) into the water. Бола сувга битта (иккита) тош отди.
Таққосланг: The ground was as hard as stone. Ер тош каби қаттиқ эди.
Бу ерда, биринчи мисолда конкрет бир тош (тош бир конкрет жисм сифатида) назарда тутилган, иккинчи мисолда эса тош конкрет бир жисм эмас, балки, м а т е р и а л сифатида қаралмоқда. Бошқача айтганда, иккинчи мисолда «тош каби қаттиқ» деганда тош аниқ бир тош бўлаги эмас, балки қаттиқ бир материал сифатида умумий холда назарда тутилган. Шу сабабли, биринчи гапда тош сўзи бир жисмни ифодалагани учун саналадиган от бўлиб, иккинчи гапда тош сўзи умумий материални ифодалагини учун саналмайдиган от бўлиб келган.
Моддий предметларни ифодаловчи отлар, ўзбек тилидаги каби, модданинг тур ва хилларини ифодалаш учун ишлатилиши мумкин. Бунда улар саналадиган отларга ўтади:
It is a good wine. Бу яхши вино. (Винонинг тури ифодаланмоқда – «яхши вино»)
Таққосланг: I do not like wine. (Мен винони ёқтирмайман; вино деб номланган ичимлик умумий назарда тутилмоқда)
§ 5. Мавҳум отлар конкретлашганда, саналадиган отларга ўтади:
He made a speech yesterday. У кеча нутқ сўзлади.
His speeches are always interesting. Унинг нутқлари (маърузалари) хар доим қизиқарли бўлади.
Таққосланг: Animals do not possess the power of speech. Ҳайвонлар сўзлаш қобилиятига эга эмас.