М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

БОҒЛОВЧИ (THE CONJUNCTION)


УМУМИЙ МАЪЛУМОТЛАР

§ 1. Гаплар ва гап бўлакларини боғлаш учун ишлатиладиган ёрдамчи сўзлар боғловчилар дейилади.

Боғловчилар т е н г ва э р г а ш т и р у в ч и боғловчиларга бўлинади.

1. 
   Т е н г боғловчилар гапнинг уюшиқ бўлакларини ва бир-биридан мустақил бўлган гапларни ўзаро боғлайди:
   

I have received a letter and a telegram. Мен хат ва телеграмма олдим.
The sun has set, but it is still light. Қуёш ботган, лекин (ташқари) хали хам ёруғ.
Go at once or you will miss your train. Тезда боринг, бўлмаса поездга улгурмайсиз.

2. 
   Э р г а ш т и р у в ч и боғловчилар эргаш гапларни бош гапга боғлаш учун хизмат қилади:
   

I can’t do it now because I am very busy. Мен буни хозир қила олмайман, чунки мен жуда бандман.
I said that he would come in the evening. Мен унинг кечқурун келишини айтдим (Мен айтдимки, у кечқурун келади).
If you wish, I will help you. Агар истасангиз, сизга ёрдам бераман.
§ 2. Шакли бўйича боғловчилар с о д д а ва қ ў ш м а боғловчиларга бўлинади.
С о д д а боғловчилар: and ва, эса; but лекин; if агар; that -ки ва бошқалар.
Қ ў ш м а боғловчилар: as well as хам ... хам, so that, in order that ... учун, as soosn as –гач ва бошқалар.
Баъзи қўшма боғловчилар икки қисмдан иборат бўлади: both … and хам .... хам, not only … but also нафақат .... балки ... хам, either … or ёки ... ёки, neither … nor на ... на ва бошқалар.
Баъзи боғловчилар ўзлари келиб чиққан сифатдошлар шаклига эга бўлади: provided (providing) агарки, seeing ... учун, supposing фараз қилайлик, айтайлик.
§ 3. ТЕНГ БОҒЛОВЧИЛАР:

and ва, эса: The contract was concluded on the 5^th June, and the sellers chartered a vessel immediately. Шартнома 15 июнда тузилган эди ва сотувчилар тезда пароход ёлладилар.
as well as хам ... хам: We have received your telegram as well as your letter of the 20^th May. Биз телеграммангизни хам, 20 май кунги хатнгизни хам олдик.
both … and хам ... хам: Both the wheat and the barley will be shipped tomorrow. Эртага буғдой хам, арпа хам юклаб бўлинади.
not only … but also нафақат .... балки ... хам: We object not only to the terms of payment, but also to the time of delivery. Биз нафақат тўлов шартларига, балки етказиб бериш вақтига хам эътироз билдирамиз.
but лекин: We agree to the terms of payment but object to the time of delivery. Биз тўлов шартларига розимиз, лекин етказиб бериш вақтига эътироз билдирамиз.
or ёки,бўлмаса: The village is about seven or eight kilometers from here. Қишлоқ бу ердан тахминан етти ёки саккиз километрда жойлашган.
Hurry up or you will miss the train. Шошилинг, бўлмаса поездга улгурмайсиз.
either … or ёки ... ёки: The manager is either at the office or at the laboratory. Бошқарувчи ёки идорада ёки лабораторияда.

Изох: Ўзаро мустақил гапларни боғлаш учун morever бундан ташқари, therefore шунинг учун, so шунинг учун, however лекин, nevertheless шундай бўлса хам, still, yet шундай бўлса хам, шунга қарамай, besides бундан ташқари, otherwise, else, or else акс холда, бўлмаса равишлари хам ишлатилади.

§ 4. ЭРГАШТИРУВЧИ БОҒЛОВЧИЛАР:

1. 
   Э г а, к е с и м ва т ў л д и р у в ч и эргаш гапларни бириктирувчи боғловчилар: that, if, whether:
   

Whether the documents will arrive tomorrow is not certain (эга эргаш гап). Хужжатларнинг эртага келиши аниқ эмас.
The difficulty is that it is impossible to charter a ship in such a short time (кесим эргаш гап). Қийинлиги шуки, бундай қисқа вақтда пароход ёллашнинг имкони йўқ.
Ask him whether (if) he can do it tomorrow (тўлдирувчи эргаш гап). Ундан буни эртага қила оладими эканини сўранг.

2. 
   Қуйида турлари келтирилган х о л эргаш гапларни бириктирувчи боғловчилар:
   

1. 
   п а й т эргаш гаплар:
   

after кейин, сўнг: After the streamer had left the port, we sent a telegram to the buyers. Пароход портдан кетганидан сўнг биз харидорларга телеграмма жўнатдик.
as пайтида, -да: As I was coming here, I met your brother. Бу ерга келаётганимда (келаётган пайтимда) акангизни кўрдим.
as soon as –гач, биланоқ: He will do it as soon as he comes home. У буни уйга кегач (келиши биланоқ) қилади.
before ... дан олдин: The machines must be tested by our engineers before they are shipped. Машиналар юкланишидан олдин инженерларимиз томонидан текширилиши керак.
since ... дан буён: What have you been doing since I last saw you? Охирги марта кўрганимдан буён нима қилдингиз?
until (till) –гунча: I shall stay here until (till) I have finished my work. Ишимни тугатиб бўлгунимча мен шу ерда бўламан.
while вақтда, пайтда: While the legal adviser was drawing up the contract, we were discussing the specification of the goods. Хуқуқий маслахатчи шартномани тузаётган пайтда (тузаётганида) биз молларнинг спецификациясини мухокама қилаётган эдик (Хуқуқий маслахатчи шартномани тузган пайтда биз молларнинг спецификациясини мухокама қилдик).

2. 
   с а б а б эргаш гаплар:
   

as учун, сабабли: As I have not read the book, I cannot tell you anything about it. Китобни ўқимаганлигим учун у хақида хеч нарса дея олмайман.
because чунки: I cannot do it now because I am very busy. Мен буни хозир қила олмайман, чунки мен жуда бандман.
since учун: Since the documents have not arrived, we cannot load the goods. Хужжатлар етиб келмаганлиги учун биз молларни юклай олмаймиз.
for чунки, негаки: He walked quickly, for he was in a great hurry. У тез юрди, чунки у жуда шошилар эди.

3. 
   ш а р т эргаш гаплар:
   

if агар: He will get the letter tomorrow if you send it off now. Агар хатни хозир жўнатсангиз у хатни эртага олади.
on condition (that) ... шарти билан: I will lend the book on condition (that) you return it on Monday. Мен сизга китобни душанба куни қайтариш шарти билан бераман.
provided (that), providing (that) агарки: We shall be able to ship the goods at the end of May provided (that) the order is received immediately. Агарки буюртма тезда олинса, молларни майнинг охирида жўнатиш имконига эга бўламиз.
supposing (that) айтайлик, фараз қилайлик: Supposing (that) he doesn’t come, who will do the work? Айтайлик у келмади, унда ишни ким қилади?
unless агар ... маса: I shall go there tomorrow unless I am too busy. Агар жуда банд бўлмасам, эртага у ерга бораман.

4. 
   м а қ с а д эргаш гаплар: