1905 йилда А.Бине ва Т.Симон болани интеллектини ўрганишга қартилган 30 топшириқдан иборат шкала ишлаб чиқдилар. Топшириқлар мураккаблик даражасига кўра тузилган эди. Ушбу топшириқлар ўта «қўпол» усулда тузилган бўлиб, (масалан, 5 ёшли бола 14- топшириқдан юқорисини бажара олмайдиган). 1908 йилда Бине-Симон шкаласининг такомиллаштирилган варианти эълон қилинди. Бу вариантда 59 тест топшириқлари бўлиб, улар ёш гуруҳига кўра 3 ёшдан 13 ёшгача мўлжалланган
1890 йилда Ж. Кеттелл томонидан мақолада “Интеллект ва унинг ўлчаш масаласига” бўйича мақола ёзди. Ушбу мақолада бир қатор тестларни интеллектуал аниқлаш учун қўллаш хусусиятлари ёритилди. Ж.Кеттеллнинг тадқиқотларида В.Вундт ва Ф.Гальтоннинг таъсир мавжуд. Жеймс Кеттелл ва унинг “психологик тестлар”, айниқса психология тарихида ўзига хос ўринга эга.
XIX асрнинг 30-йилларида немис олими Вольф томонидан диққат хусусиятларини аниқлаш борасида узоқ вақт давомида олиб борган изланишларида кузатиш мумкин. Бу тадқиқотларда немис олими “психометрия” тушунчасини биринчилардан бўлиб фанга олиб кирган. Э.Вебер ва Г.Фехнерларнинг (XIX аср ўрталари) психофизик тадқиқотларини ҳам экспериментал психологияда психик ҳодисаларни ўрганишдаги янги йўналиш дейишимиз мумкин
Х1Х асрнинг экспериментал психологи Ф.Гальтон индивидуал фарқларни ўлчаш билан шуғулланди ва унинг асосий мақсади ўлчашнинг умумий қоидаларни яратишдан иборат эди. У инсоннинг хусусиятлари, диққат хусусиятлари ўртасидаги фарқлар ва ўхшашликлар , идрокнинг индивидуал хусусиятлари тадқиқ этишдан иборат эди. Ф.Галтоннинг экспериментал изланишлар олиб боришда ўзига хос ҳиссаси бор. Инглиз биолог Ф.Галтон амалий психологияни ривожланишнинг асосчиларидан бири эди. Унинг кўп ва хилма-хил тадқиқотлари ирсиятни ўрганишга бағишланган эди.
Тестлаштиришнинг тарихидан ҳам маълумки, дастлабки диагностик методикалар, хусусан, испан олими Хуан Харт (1530-1589) ва француз олимлари Ж.Эскирол (1772-1840), Э.Сеген (1812-1880), томонидан тақдим этилган диагностик воситалар инсон психологиясининг маълум бир жиҳатларини ёритишга қаратилган бўлса-да, ташхис натижалари сифатини баҳолаш борасида маълум талаблар масалалари хусусида тўхталишга эрта эди. Шундай бўлса-да, Ж.Эскирол ва Э.Сегенлар психик касаллик билан ақлий тараққиётда ортда қолиш ўртасидаги фарқлашни муайян мезонлар орқали ўрганишга киришган эдилар.
Дастлаб Бине Симоннинг стандартлаштирилмаган тестларини АҚШда қўллаган тадқиқотчи Генри Годдард ҳисобланади. Бине-Симон тестларини Г.Годдартдан сўнгра америкалик олим Льюис Мэдисон Термен Х.D.Чайльдз билан биргаликда тестларни адаптация қилиш билан шуғуллана бошлади.
Тестология
tarixini xronologik shakllantirish
Do'stlaringiz bilan baham: |