М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

Аниқ артиклнинг саналадиган отлар билан ишлатилиши

§ 6. The аниқ артикли that анави кўрсатиш олмошидан келиб чиққан. Ушбу артикл с а н а л а д и г а н отлар билан б и р л и к д а хам, к ў п л и к д а хам ишлатилади.

Аниқ артикл индивидуал аниқ предмет(лар) ёки шахс(лар)ни кўрсатиш учун, яъни, мазкур от мансуб бўлган синфдан ушбу от (лар)ни алохида ажратиб кўрсатиш учун ишлатилади. Бу билан у индивидуаллаштириш маъносига эга бўлади. Масалан, the house уй дейилганда, бошқа барча уйлардан ушбу уйни ажратиб турувчи белгиларга эга бўлган аниқ бир уй назарда тутилади ёки сўзловчига хамда тингловчига таниш бўлган, илгари айтиб ўтилган аниқ (конкрет) бир уй тушунилади. Баъзи холларда аниқ артикл бу, булар, анави, анавилар каби маъноларни беради. Лекин кўп холларда ўзбек тилида аниқ артикл маъносини махсус сўзлар орқали беришга эхтиёж сезилмайди.
§ 7. А н и қ а р т и к л қуйидаги холларда ишлатилади:

1. 
   От ифодалаган шахс ёки предметларни мазкур шахс ёки предметлар мансуб бўлган синфнинг қолган барча аъзоларидан а ж р а т и ш у ч у н хизмат қилувчи а н и қ л о в ч и г а эга бўлган отлар билан:
   

Show me the telegram which was received yesterday. Менга кеча қабул қилинган телеграммани кўрсатинг.

2. 
   Гапирилаётган пайтдаги холатдан ёки контекстдан а й н а н қ а й с и предмет ёки шахс назарда тутилганлиги аниқ бўлса:
   

Please close the window. Илтимос, деразани беркитинг. Мазкур гапда гапирилаётган пайтдаги очиқ турган бир дераза назарда тутилмоқда. Бунда деразани беркитиши керак бўлган шахс буйруқ берган шахсдан қайси деразани беркитиши кераклигини сўраб ўтиришига хожат йўқ, чунки қайси деразани ёпиш кераклиги унга хам маълум: очиқ турган дераза.
Put your book on the shelf. Китобингизни токчага қўйинг. Мазкур гапда хонадаги мавжуд бир дона токча ёки китоблар турадиган махсус токча назарда тутилган.

3. 
   Олдинроқ айтиб ўтилган предмет ёки шахс сухбат ёки матнда қ а й т а д а н т и л г а о л и н с а:
   

When I entered the room, I saw a man (1-тилга олиниш) standing at the window. The man (2-тилга олиниш) was very old. Хонага кирганимда дераза олдида турган бир одамни кўрдим. Ўша одам жуда қари эди.
Once there lived an old doctor in a small town. The doctor was known to everybody in the town as a very kind man. Кичкина бир шахарда бир доктор яшар эди. Ўша доктор шахарчадаги хаммага яхши одам сифатида танилган эди.
Изох: Ушбу қоидани ўзгармас қоида сифатида қабул қилмаслик керак. Сухбатда қайтадан тилга олинган от н о а н и қ артикл билан қўлланилиши хам мумкин:
At the port we saw a streamer which was being loaded with grain. It was a streamer of 6000 tons. Биз портда дон юкланаётган пароходни кўрдик. У 6000 тонналик пароход эди.
Ушбу гапда streamer сўзи иккинчи марта хам ноаниқ артикл билан ишлатилмоқда, чунки иккинчи гапда у айнан гапириб ўтилган пароходни эмас, балки, пароходнинг турини (a streamer of 6000 tons) билдирмоқда.

4. 
   Ў з т у р и д а ёки б е р и л г а н х о л а т д а я г о н а бўлган шахс ёки предметни ифодаловчи отлар билан: