M. N. Musayev

rasm. Oltingugurt angidridini ohakli suv yordamida tozalash texnologik sxemasi:

1-absorber; 2-yig gich; 3-vakuum-filtr.

sxemasi keltirilgan. Bunda chiqindi gaz 1 — absorberning quyi qismidan beriladi. Absorberning yuqori qismidan esa 2 — yig‘gichda tayyorlangan ohakli suv eritmasi maxsus taqsimlagich yordamida sachratib beriladi. Shunda absorber icbida gaz va suyuqlik o‘rtasida to‘qnashish sodir bo‘lib, yuqorida keltirilgan reaksiyalar sodir bo‘ladi. Absorbsiya jarayonida to‘yingan eritma absorberning quyi qismidan 3 — vakuum-filtrga yuboriladi. Bu yerda eritmada hosil bo'lgan cho'kindilar (shlamlar) ajratiladi, eritma esa qayta 2 — yig'gichga qaytariladi. Tozalash darajasi 85% ni tashkil etadi.

Quwati 1000 MVt h elektrostansiyalarda yiliga 780 t/yil shlam hosii bo'ladi. Ushbu shlam kalsiy sulfit va 65% gacha suvdan iborat. Kalsiy sulfit gigroskopik, kislorod yutuvchi mayda kristallsimon modda. Norekuperatsion qurilmalarda shlamlar ko'pincha ko'miladi. Lekin uni qayta ishlab ishlatish yo'llarini yo'lga qo'yish mumkin. Masalan, AQSH da shlamni kul va ba’zi qo'shimchalar bilan aralashtirib yo'l qurilishida ishlatishga yaroqli bo'lgan mahsulot olinadi.

Shlam chiqindisidan kalsiy sulfatni ishlab chiqish quyidagi bosqichlardan iborat:

1. 
   eritma pH ini sulfat kislota yordamida tobiga keltirish;
   
2. 
   yuqori bosimda kalsiy sulfitni havo kislorodi yordamida kalsiy sulfatgacha oksidlash;
   
3. 
   tindirish;
   
4. 
   sentrifugalash.
   

Tindirish va sentrif'ugalashdan ajralgan oqova suvlar kuchli kislotali xususiyatga ega bo‘ladi. Ular kalsiy gidrooksidi (ohakli suv) yoki natriy gidrooksidi yordamida neytrallanadi. Keyin qattiq faza filtrlanib ajratiladi. Olingan qattiq modda quyidagi tarkibga ega: CaSO₄. H₂0 — 95,0%; CaSO₃ — 0,8%; CaCO₃ — 1,9%; kul va boshqa komponentlar — 2,3%.

Shlamni oksidlash iqtisodiy jihatdan o'zini oqlaydi, chunki oksidlanmaganga qaraganda suvsizlanish tezligi yuqori va olingan kalsiy sulfat gips ko‘rinishida ishlatilishi mumkin.

Hosil bo'layotgan shlamni — CaSC^ ni qurilmaning o'zida ham oksidlab CaSO4 ga aylantirish mumkin.

Quyida ushbu sxema keltirilgan:

3.