|
To’liq konvertirlanuvchi valyuta tashqi iqtisodiy opera- tsiyalarning hamma turini va barcha kategoriyadagi u yoki bu valyuta egalarini (joriy tijorat operatsiyalari, va kapitalning harakat-lanish operatsiyasi, rezidentlar va norezidentlar, jismoniy va yuridik shaxslar) o’z ichiga qamrab oladi.
Qisman konvertirlanadigan valyutalar-tashqi iqtisodiy operatsiyalarning alohida turlariga va alohida kategoriyadagi valyuta egalariga tarqatiladi.
Tashqi konvertirlanadigan valyutalar-Norezidentlar uchun u yoki bu milliy valyuta vositalarini chet el valyutalariga mutlaqo erkin ravishda almashtirishni ko’zda tutadi, rezidentlar bu erkinlikka ega emas.
Ichki konvertirlanadigan valyutalar-faqat rezidentlar uchun erkin almashtirishni ko’zda tutib beriladi, norezidentlar uchun konkret valyuta operatsiyalarni o’tkazishda cheklashlar saqlab qolinadi.
Valyuta bilan operatsiyalar bir nechta valyuta kurslari bo’yicha olib boriladi.
Sotuvchi kursi- Eng yuqori kurs sifatida.
Sotib oluvchi kursi- past kurs sifatida.
Nyu-York Londonga nisbatan (to’g’ri kotirovka) Sotib oluvchi kursi: 1ft.st.=1,5000$
Sotuvchi kursi: 1ft.st.=1,5005$
Nyu-York banki funt sterlingni sotib, har bir funt ster-ling uchun ko’proq dollar oladi, Ingliz valyutasini 1,5000 dol-lardan sotib olgan edi.
London Nyu-Yorkka nisbatan (teskari kotirovka). Sotib oluvchi kursi: 1ft.st.=1,5005$
Sotuvchi kursi: 1ft.st.=1,5000$
Angliya banki dollarni sotib olishga qaraganda dollarni so-tishda har bir funt sterling uchun kamroq dollar ishlatgan.
Bu kurslar orasidagi farq marjani hosil qiladi. Bu farq - marjani bank xarajatlarini qoplashga va ma’lum bir qismi valyu-ta tavakkalchiligini sug’urtalashga sarflanadi.
O’rtacha kurs sotuvchi va sotib oluvchining o’rtacha arifmetik kursidan hisoblab chiqariladi. Bu kurs ma’lum muddat oralig’ida iqtisodiy ko’rsatkichlarni solishtirib ko’rish, tashqi savdo kon-traktlarini tuzishda dilerlar tomonidan foydalaniladi.
«Kross-kurs»- ikki valyuta nisbati va undan kelib chiqadigan kursning uchinchi valyutaga nisbati (odat bo’yicha AQSh dollari-ga)dan kelib chiqadi. «Kross-kurs» bazasi asosida savdo-sanoat tizimlari uchun valyuta kotirovkasi amalga oshiriladi.
Tsyurixdagi Shveytsariya banki SFR kursini Daniya kronasida olmoqchi deylik. Bu holda «Kross-kurs» har ikkala valyutaning dollarga nisbati va shu nisbat asosida «Kross-kurs» SFR Daniya kroniga nisbati chiqariladi.
1,7582 Sfr=1$
1$ 4 3761 Дания
кронига
100 Дания крони XSFR
Шунда 100 Дания крони 100 1,7582 40,1773 Sfr
4,3761
Valyutaning teskari kotirovkasi foydalanilganda funt ster-ling kursi SFRga nisbatan hisoblab chiqiladi, so’ng valyutalar kursi dollarga nisbatan aniqlanadi.
XSfr=1ft.st. 1ft.st.=3,1275$
1$=1,7582 Sfr
Shunda: 1ft.st.=3,1275 x 1,7582=5,4988 Sfr
Moliyaviy konvertirlanadigan valyutalar – valyutani boshqa mamlakat valyutasiga aylantiriladi.
Savdo konvertirlanadigan valyutalar – tovar to’lovini olib borishga asoslangan.
Fiksing kursi- banklararo aniqlanganidek har bir valyutaga bo’lgan talab va taklif qiyosiy ravishda hisoblab chiqiladi,so’ng shu asosda sotuvchi va sotib oluvchi kursi o’rnatiladi. O’tkazi-layotgan valyuta- moliya siyosatiga muvofiq yo fiksirlangan valyuta kursi rejimi, yoki suzuvchi valyuta kursi rejimi qo’llanilishi mumkin.
1971 yil oltinni dollarga almashtirish to’xtatilgandan so’ng sanoati rivojlangan mamlakatlar o’z valyutalarini fiksirlangan dollar pariteti bilan himoyalab turishdan asta-sekin voz kecha boshladilar. 1973 yildan hamma erda kurslarning nisbatini o’rna-tishning yangi usuli-suzib yuruvchi valyuta usuli joriy qilindi.
Sanoati yuqori darajada rivojlangan mamlakatlardan 48tasi o’z valyutalarini «erkin suzuvchi» valyutalar qatoriga qo’shdi: Mar-kaziy bank valyutalarning bozor narxini tartibga solib turish operatsiyalarini valyuta kurslari darajalarini belgilashdan ko’ra, haddan tashqari tebranishlarni bartaraf etish yuzasidan o’tkazdi.
30ga yaqin mamlakat, shu jumladan, O’zbekiston ham valyuta-larni
«boshqariladigan suzish» usulini qo’llashga o’tdi. Davlat chet el valyutasi interventsiyasi bilan valyuta kursiga o’z ta’sirini o’tkazadi (milliy valyutaning oldi-sotdisi chet el valyutasi, aso-san AQSh dollarida amalga oshiriladi).Bunda uning aniq dara-jasi va dinamikasini belgilash va ushlab turish majburiyatini o’z zimmasiga olmaydi. Qolgan mamlakatlar turli xil fiksirlangan kurslarni o’rnatgan (Livan, Misr, Argentina, Panama, Polsha, Kipr, Gretsiya.)
Do'stlaringiz bilan baham: |
