|
«Autrayt» kurslari skidka (narxni arzonlashtirish) usuli bo’yicha kotirovka qilingan (diskont, deport) yoki mukofotli (ak-tsiya report) oddiy shoshilinch-tezkor ravishda tuziladigan bitim-dagi valyutalar kurslaridir. Bu bitimda qo’llaniladigan skidka va mukofot (forvard differentsiallari) «svop stavkalari» yoki «svop-kurs» deb yuritiladi. Kotirovka differentsiallari «spot» kurslari va forvard kurslaridan farqli o’laroq «autrayt» kurslarining uzoq muddat davom etadigan nisbiy barqarorligiga asoslangan.
Shoshilinch-tezkor valyuta bitimi shunday aniqlanadi.
Bitim tuzilayotgan paytda bozordagi talab va taklifning nisbati;
Ayrim valyutalar bo’yicha o’rtadagi farqning foiz (%) stav-kalari. Forvard valyuta bitimlari import va eksport qiluvchilarga bitim kalkulyatsiyasi uchun ishonchli poydevor qo’yish imkonini beradi, chunki bitim tuzilib, to’lovlarni to’lash paytidagi valyuta-lar kurslari nisbatidan qat’i nazar belgilangan summaning kelib tushishiga ishonch
hosil qilinadi.
Bitimlar tijorat banklari tomonidan e’lon qilingan for-vard kurslari kassa kursiga nisbati (-) deport yoki (+) reportga nisbati bilan birgalikda amalga oshiriladi.
AQSh dollarining Daniya kroniga nisbatan kursi Uch oy uchun depozit 31-32
3 3574 3 3593
Shoshilinch-tezkor kurs
3,3543 - 3 3574
Bu erda kassa kursi bo’yicha marja 19 birlik, shoshilinch-tezkor kurs bo’yicha 28 birlikni tashkil qiladi.
Valyuta bozorining tijorat banklari va boshqa qatnashchilari orasida valyuta kurslarining ko’tarilishi yoki pasayishida rol o’ynaydigan dilerlar bor. Bulardan birinchisi «xo’kizlar» ikkin-chisi «ayiqlar» deb ataladi.
Optsion valyuta-kelishib olingan bir vaqtda yoki kelishilgan muddat ichida ma’lum miqdordagi fiksirlangan kurs bo’yicha sotib olish yoki sotib boshqa valyutaga almashtirish huquqini sotib oluv-chiga berishni, sotuvchi uchun majburiyat yuklashni bildiradi. Bu operatsiyani o’tkazish:
optsion put-valyutani sotishda potentsial qadrsizlanishini himoya qilish uchun huquq beradi.
optsion kol-valyutani sotib olishda kursning potentsial o’sishidan himoya qilish huquqini beradi.
optsion bitim narxi mukofot hisoblanadi: optsion kurs narxi optsion valyutani sotib olish va sotilishi narxi bilan aniqlanadi.
Valyuta optsion bitimlari savdosi Chikago optsion birjasi Avstriyaning Vena shahridagi shoshilinch-tezkor optsion birjasi, Amsterdamdagi Evropa optsion birjasida amalga oshirildi.
Moliyaviy f’yucherslar birja bitimlariga kiradi. F’yuchers bitimlari moliya sohasida birinchi marta 1972 yilda amalga oshirilgan. Chikago tijorat birjasi f’yuchers savdosini o’tkazish uchun xalqaro valyuta birjasi savdosini uyushtirdi. Chet el valyu-talari f’yuchers bitimlari Chikago tijorat birjasini o’z ichiga olgan valyuta birjasi orqali amalga oshirildi. Optsion birjasi (mazkur f’yuchers birjasining bo’linmasi) optsionlarni f’yuchers bitimlari bo’yicha chet el valyutasiga sotadi. F’yuchers bitim- larining o’ziga xos xususiyatlari quyidagicha: standart bitimlar asosida hamma shartlar reglamentatsiya qilingan summa, muddati, hisob-kitob usuli aniqlab olingan savdo. Bu bitimlarning 99% shartnoma bitimlari bo’yicha amalga oshiriladi. Har bir f’yuchers bitimining samaradorligi quyidagi an’anaga asoslangan: «arzon-ga sotib olish, qimmatga sotish». F’yuchers qatnashchilarining yutug’i yoki yutqazishi marja deb yuritiladi va savdodan keyin aniq-lanadi va quyidagi formula bilan chiqariladi.
M=rk(S-Sm)
M-marja, yutuqda ijobiy, yutqazishda salbiy K-shartnoma miqdori
S-bitim narxi (bitim tuzilayotgan valyuta kursi Sm-barcha savdo bitimlarining o’rtacha kursi R=1 savdoda, R=1 sotib olishda.
Sotuvchi kotirovka kursidan qimmatroq sotsa yutadi, arzonroq sotsa yutqazadi.
F’yuchers bozori tovar etkazib berishning markazlashgan bozo-ri bo’lib, bu bozorda raqobat asosida f’yuchers bitimlari sotiladi va sotib olinadi. Har bir shartnoma aniq bir tovar uchun standart qilib belgilangan bo’lib, unda tovarning ma’lum miqdori va sifa-ti ko’rsatiladi va bu tovar kelishilgan vaqtda, qat’iy belgilab qo’yilgan kunda etqazib berilishi shart. Faqat tovarning savdo uyida belgilanadigan narxi ustida munozara yuritish mumkin.
F’yuchers bozorlari quyidagilarga xizmat qiladi: narxni aniq belgilab olish uchun;
sug’urtalash uchun sharoit yaratadi.
F’yuchers shartnomalarini sotish bo’yicha Chikago tovar birja-si, N’yu-york, London, Singapur, Tsyurix, Parij tovar birjalari etakchilik qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
