M. Mirsaidov

1994 y.	1995 y.	1996 y.	1997 y.	1998 y.	1999 y.	2000 y.
2004 y.
Savdo aylanmasi mln. AQSh ollari	5662,2	6612,6	9311,3	8910,5	6816,9	6346,5	6212,1	6689,2
MDH ulushi, %	61,2	38,4	27,6	31,2	26,9	28,2	37,0	31,5
Boshqa mamlakatlar ulushi, %	38,8	61,6	72,4	68,8	73,1	71,8	63,0	68,5
Eksport mln. AQSh dollari	3087,4	3719,9	4590,2	4387,5	3528,2	3532,8	3264,7	3725,0
MDH ulushi, %	52,6	34,5	22,9	34,4	26,0	30,4	35,9	26,0
Boshqa mamlakatlar ulushi, %	47,4	65,5	77,1	65,6	74,0	69,6	64,1	74,0
Import mln. AQSh dollari	2556,1	2892,7	4721,1	4523,0	3288,7	3110,7	2947,4	2964,2
MDH ulushi, %	53,3	43,5	32,1	28,0	27,8	26,0	38,2	38,3
Boshqa mamlakatlar ulushi, %	46,7	56,5	67,9	72,0	72,2	74,0	61,8	61,7
Tashqi savdo qoldig’i mln. AQSh dollar	550,0	827,2	-130,9	-136,5	239,5	125,1	317,3	760,8
MDX mamlakatlari bilan mln. AQSh dollari	736,6	13,9	-467,1	240,4	1,6	172,9	46,6	-167,0
Boshqa mamlakatlar mln. AQSh dollari	-186,6	803,3	336,2	-475,9	237,9	-47,8	270,7	927,8

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasining ma’lumotlari.
Geografik jihatdan tovar ayirboshlashning o’sishi uzoq xorij mamlakatlari bilan 18,2 foizni, MDH mamlakatlari bilan esa, 15,4 foizni tashkil qildi. Uzoq xorij mamlakatlarining res-publika tovar ayirboshlashdagi solishtirma og’irligi o’sib, umu-miy hajmi 68,5 foizga, MDH davlatlari bo’yicha tovar ayir-boshlashning solishtirma og’irligi esa 31,5 foizga teng bo’ldi.
Tovar ayirboshlashda respublika korxonalari eksport faoli-yatining faollashuvi hisobiga chet eldan tovar va xizmatlarni sotib olish ham oshdi. Eksport va import mos ravishda 2002 yilga qara-ganda 124,6 foiz va 109,3 foizni tashkil qildi.
Eksportning o’sish sur’ati importga nisbatan o’rtacha 2-3 mar-ta oshdi, mamlakatning to’lov qobiliyati mustahkamlandi; 1998 yildan boshlab, tovar ayirboshlash ijobiy saldosi ta’minlana boshlandi. Investitsiya faolligi o’sishida davlat kafolatisiz beri-layotgan bevosita chet el investitsiya va kreditlarining hajmi 2,5 martaga o’sdi.
Tashqi savdoning rivojlanishida O’zbekiston eksport nomen- klaturasidagi an’anaviy tovarlarga jahon kon’yunkturasining yax- shilanishi yordam berdi. 1998 yildagi jahon narxlarining keskin tushib ketishidan so’ng, barqarorlik alomatlari ko’rinib, paxta tolasi narxlari o’sishi boshlandi. Energotashuvchilarga, qora va rangli metallga nisba- tan birja kotirovkalari oshdi, shunga mos ravishda, xom ashyolarga, tovarlarga nisbatan ham narxlar ko’ta-rildi.
Shu bilan bir qatorda, iqtisodiy islohotlar jarayonida sanoat tarmoqlaridagi qayta tarkibiy o’zgarishlar, tashqi savdo uchun yaratilgan qulay shart-sharoitlar shakllanishi tufayli to-var ayirboshlash tizimining o’sishi yuz berdi.
Makroiqtisodiy barqarorlik muhitida tashqi iqtisodiy faoliyat-ni erkinlashtirilishi, almashuv kursini bir xillashtirish va tashqi savdoning joriy operatsiyalari bo’yicha milliy valyutaning konvertatsiya-lashga o’tilishi bilan ta- shqi iqtisodiy aloqalar faollashuviga va mamlakat iqtisodiyotining tashqi dunyo bilan bo’lgan munosabatlarida ijobiy ta’sir kuzatildi.
Bunday makroiqtisodiy vaziyat iqtisodiyot sektorida izchil ra-vishda olib borilgan islohotlar natijasida shakllandi. So’nggi yil-larda olib borilgan islohotlar tahlil qilib ko’rilsa, asosiy ustuvor yo’nalish - tashqi iqtisodiy faoliyatning xilma-xilligi va erkinlash-tirilishiga harakat qilinganligi kuzatiladi.
Mahalliy xom ashyoning solishtirma hajmi uzluksiz oshirilib borilishi hisobiga, sanoatda qayta tuzilmaviy o’zgarishlar o’tkazilishi natijasida importga bo’lgan talablar qisqarishiga erishildi. Chet el investitsiyalari jalb qilinishi va eksport salohiyati rivojlanishi respublika korxonalarida ishlab chiqarishni
o’stirish va yangi-yangi mah-sulot turlarini eksport qilish uchun shart-sharoitlar yaratyapti.
Mustaqillikning so’nggi yillarida yanada rivojlanayotgan transport kommunikatsiyasi, bank, marketing axborot tuzilmalari to’la hajmda tashqi savdoga xizmat ko’rsatishda tadbirkorlarning yuqori darajadagi talablarini ta’minlayapti.
Umuman olganda, islohot yillari davomida shakllangan tashqi savdo infratuzilmasi hozirgi vaqtda hech qanday to’siqlarsiz savdo operatsiyalarini amalga oshirish, hamkorlarning geografik joyla-shuv masofasidan qat’i nazar, investitsiya faoliyatini rivojlan-tirish imkonini beryapti.
2000 yildan boshlab, YaIMda tovar almashinuvi va eksport ulu- shining o’sib borayotgani ko’rsatib o’tilgan chora-tadbirlar natija-lari ekanligini isbotlaydi.
Mahalliy xom ashyoni qayta ishlashning chuqurlashtirilishi, sa-noat ishlab chiqarilishida qayta ishlash tarmoqlarini solishtir-ma hajmining ko’payishi eksportning yangi tuzilmasini shakllanti-radi, bunda qayta ishlash darajasi ko’proq bo’lgan tayyor buyumlar eksporti muhim rol o’ynaydi.
2003 yilda eksport tarkibidagi mahsulotlar qayta ishlanishi-ning o’sish sur’atlari xom ashyo o’sish sur’atidan oshib ketdi, shu-ning natijasida eksportning 57 foiz(o’sishi) tayyor mahsulot va xizmatlap hisobidan bo’ldi.

6. 
   jadval