M. Mirsaidov

Valyuta interventsiyasi deganda mamlakat Markaziy banki-ning o’z mamlakati milliy valyutasi kursiga ijobiy ta’sir o’tka-zish maqsadida valyuta bozorida oldi-sotdi ishlariga aralashuvi tushuniladi. Pul-kredit siyosatini o’tkazishda qo’llaniladigan vositalar hisobga olib, valyuta interventsiyasi sof va aralash ko’-rinishlarga ajratiladi. Sof interventsiya nazariy jihatdan pul-kredit sohasiga ta’sir etmaydi. Aralash interventsiyalar ancha murakkab bo’lsa ham ko’p qo’llaniladi. Ular pul- kredit sohasiga nazariy jihatdan ta’sir o’tkazadi, valyuta bozorida talab va tak-lifdagi o’zgarishlarni pul-kredit siyosati bilan uyg’unlashtirish imkonini beradi.
Davlat, odatda, o’zining valyuta rezervlarini qisqa muddatli qimmatli qog’oz (xazina veksellari va bosh.) hamda bank depo-zitlari ko’rinishida saqlab turadi. Konversion operatsiyani o’tka-zishdan ilgari kredit vositalari operatsiyasini o’tkazish zarur. Bu, o’z navbatida, pul muomalasiga va foiz stavkalari darajasiga ta’sir etadi. Valyuta interventsiyasidagi jarayonlarda ruhiy holatning o’rni, ayniqsa, muhim hisoblanadi. Markaziy bank to-monidan operatsiyaning keng ravishda oshkor qilinishi valyuta bo-zori qatnashchilarining valyuta karcholonlari tazyiqiga bo’ysuni-shini vujudga keltirib chiqaradi. Markaziy bankning birjaga kirib borishi, valyuta brokerlariga murojaat qilishi ko’pincha valyuta bozoriga kuchliroq ta’sir ko’rsatadi, bu ta’sir operatsiya-ning haqiqiy summasidan kelib chiqishi mumkin bo’lgan natijadan ham yuqori bo’ladi. Markaziy bank valyuta operatsiyasiga brokerlar orqali,
birjalar orqali hamda tijorat banklari orqali to’g’ri-dan-to’g’ri ta’sir etishi mumkin.
Haqiqiy almashtirish kursi (real exchange rate) Ichki mam- lakatda chiqarilgan tovarning nisbiy narxini va shu narx nisbati asosida ikki mamlakat o’rtasidagi tovar almashinuvini bildira-di.
Nominal va valyutalarning haqiqiy almashtirish kursiga quyidagilar kiradi:


Bir mamlakatda ishlab chiqarilgan tovar narxi