M. M. Muhammadsidiqov xalqaro mintaqashunoslik

Qozog‘iston. 
ShHT doirasidagi hamkorlik Qozog‘iston tashqi si- 
yosatining asosiy yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.
258

---

Qozog‘iston hukumati Moskva va Pekin o ‘rtasidagi ijobiy muno- 
sabatlar Markaziy Osiyo davlatlari o ‘rtasidagi ko‘ptomonlama muno- 
sabatlarga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, deb hisoblaydi.
0 ‘z geosiyosiy joylashuvidan kelib chiqib, Qozog‘iston o ‘z man- 
faatlariga tayangan holda, yirik davlatlar bilan mutanosiblashgan 
munosabatlami o ‘matish imkonini beruvchi ko‘p vektorli tashqi si- 
yosat yurgizishga intiladi. Bu ko‘p vektorlilik Ostonaning parallel 
ravishda ShHT, Osiyoda ishonch hamkorligini o‘matish bo‘yicha 
hamkorlik (SVMDA), KXShT (ODKB), YeEP va YevrAzES tash- 
kilotlari bilan hamkorlikni rivojlantirish intilishlarida o‘z ifodasini 
topadi.
Biroq Xitoy va Rossiya o ‘rtasidagi ochiq raqobat, shuningdek, 
AQSHning harbiy va iqtisodiy ta’sirining ortishi Qozog‘istonning 
ShHTning istiqboliga oid ko‘plab masalalar bo‘yicha yondashuvla- 
rining noaniq bo‘lib qolishini belgilab beradi.
Umuman olganda, amaliyotko‘rsatadiki, Qozog‘iston ShHT faoli­
yati bo‘yicha asosan Rossiya yondashuviga moyil.
Ostona ShHT doirasida iqtisodiy, shu jumladan, savdoni liberal- 
lashtirish, investitsiyalar, Xitoy va Rossiya sarmoyalarini jalb qilish 
bo‘yicha hamkorlikdan manfaatdor. Qozog‘iston tomoni tashkilot 
a’zolarining uzoq istiqbolli savdo-iqtisodiy dasturini ishlab chiqish 
tashabbuskorlaridan hisoblanadi.
Qirg‘iziston. 
Qirg‘iziston ShHTni milliy xavfsizlikni ta’min- 
lashning ishonchli kafolatlarini tashkil etuvchi vositalardan biri va 
xavfsizlikka tahdid soluvchi davlatlar, shu jumladan, qo‘shni mam- 
lakatlarning ta’sirini cheklab turishga qaratilgan real kollektiv me- 
xanizm deb biladi. Shu munosabat bilan, tashkilotning ochiqlik omili 
va unga boshqa mamlakatlaming a’zo bo‘lib kirishiga alohida ahami- 
yat beradi.
Bundan tashqari, Bishkek Qirg‘izistonning ShHT doirasidagi 
ishtirokigaMarkaziy Osiyoda mintaqaviy xavfsizlikni ta ’minlashning 
eng asosiy komponentlaridan biri deb qaraydi.
Mavjud geosiyosiy realliklar sababli Qirg‘iziston jahon kuch 
markazlari bilan muvofiqlashtiruv siyosatini yurgizishga intiladi. 
Bishkek bir vaqtning o‘zida Rossiya, Xitoy va AQSH Shanxay ham-
259

---

korlik tashkiloti bilan munosabatlami rivojlantirish Qirg‘izistorining 
mintaqadagi mavqeyini o‘zgartirish imkonini beradi, deb hisoblaydi.
Qirg‘iziston ShHT MATni Bishkekda joylashtirish yuzasidan ay- 
niqsa faol sa’y-harakatlami olib borgan edi. Ammo ShHTga a’zo dav­
latlar boshliqlarining uchrashuvi bu tuzilmani Toshkentda joylashtirish 
to‘g ‘risidagi qarori Qirg‘izistonni ajablantirdi va shu sababdan Bishkek 
bu yo‘qotishni boshqa yo‘nalishlarda «qoplash»ga intilmoqda.
Xususan, Bishkek ShHTga a’zo beshta mamlakatning «Hamkor- 
lik-2003» qo‘mondonlik-shtab harbiy mashg‘ulotlarining barchasida 
ishtirok etgan yagona davlat sifatida o ‘zini namoyon qilishga intildi.
Bishkekning o‘z ijtimoiy-iqtisodiy muammolarini hal etishda 
ShHT doirasidagi iqtisodiy hamkorlikka nisbatan katta umidlari mav- 
jud.