M. M. Muhammadsidiqov xalqaro mintaqashunoslik

271

---

Shartnoma huquqi 
- suveren davlatning boshqa davlatlar bilan 
shartnomalar imzolash huquqi.
Shengen shartnomasi (1985-yil 14-iyun, 1990-yil 19-iyun,
1996-yiI 25-mart) 
- bu shartnomaga binoan unga imzo chekkan dav­
latlar o ‘rtasida kapital, tovar va fuqarolaming erkin harakatlanishi 
o ‘matiladi. Ya’ni, fakt jihatdan davlatlararo chegaralar bekor qilinadi. 
Mazkur davlatlaming yagona umumiy tashqi chegarasigina mustas- 
no. Bitim Lyuksemburgda yetti davlat - Yevropa ittifoqi a’zolari: Bel- 
giya, Germaniya, Ispaniya, Lyuksemburg, Niderlandlar, Portugaliya 
va Fransiya o‘rtasida imzolangan.
1997-yildan boshlab mazkur bitimga Avstriya va Italiya 
qo‘shildi. Garchi Gretsiya bitimni imzolagan bo‘lsa ham amalda 
qo‘llanmasligining boisi barcha sharoitlaming yaratilmaganligidir. 
Skandinaviya mamlakatlari Daniya, Islandiya, Norvegiya, Finland- 
iya, Shvesiya Shengen shartnomasiga qo‘shilish istagini bildirdi, 
ammo Norvegiya asosiy talab qilinadigan shartga javob bermaydi, 
chunki u Yel a ’zosi emas. Britaniya va Irlandiya bitimga o‘z munosa- 
batini bildirgani yo‘q.
Ekstremizm 
(fr. extremisme, lot. extrmus - so‘nggi) - so‘nggi 
choralami qo‘llash va keskin hamda qat’iy qarashlarga ega guruhlami 
ifodalovchi atama. Eketremizm o ‘z maqsadiga erishishda eng radikal 
usullar - zo‘ravonlik va terrordan foydalanadi. Bugungi kunda Eks- 
tremozmning turli ko‘rinishlari mavjud bo‘lib, neofashistik tashkilot- 
lar, diniy ekstremistlar shular jumlasidandir.
Elektorat 
- saylovlarda m a’lum siyosiy partiyaga (siyosiy lider) 
ga ovoz beruvchi saylovchilar davrasi; m a’lum bir saylov okrugi yoki 
mamlakat saylovchilari majmui.
Elita 
(frans. elite - eng sara) - haqidagi nazariyalar dastawal, 
Aflotun, Arastu qarashlarida bayon qilingan bo‘lib, XX asr boshlarida 
V.Pareto, G.Mosko, R.Mixele ta’limotida sistemali ravishda tadqiq 
etilgan. Jamiyat ierarxiyasida, fan, madaniyat, harbiy soha va boshqa- 
lardagi oliy ijtimoiy guruhlar.
Emigrant 
(lot. yemigrare - chiqish) - o‘z davlati fuqaroligini tark 
etgan yoki boshqa davlatga butunlay yashash uchun ко‘chib ketgan 
shaxs.