M. M. Muhammadsidiqov xalqaro mintaqashunoslik

12.2. Markaziy va Janubiy Osiyo.
AQSH tashqi siyosatida markaziy o ‘rinni egallagan masalalar- 
dan biri Afg‘onistondir. Bu Markaziy Osiyo uchun “katta o ‘yin” ma- 
koni hisoblangan Afg‘onistonda AQSHning uzoq muddatli faoliya- 
tini kam qurbonlar hisobiga ta’minlash-D.Tramp tashqi siyosatining 
maqsadlaridandir. Afg‘onistonning geostrategik joylashuvi: neft va 
transport koridori ekanligi, Yaqin Sharqqa chegaradoshligi, Eronni 
nazoratda tutish, Pokiston va Hindiston yadroviy salohiyati ustidan 
nazorat, Rossiya, Xitoy siyosatini kuzatib borish imkonini taqdim 
etadi. Shu sabab AQSHning Afg‘onistondagi operatsiyasi siyosiy 
xato emas, aslida yutuqlari jumlasidandir.
AQSH tashqi siyosat strategiyasiga ko‘ra, Pokistonga yiliga 1,5 
mlrd. umumiy hisobda 7,5 mlrd. yordam ko‘rsatishni belgilagan. 
Afg‘onistonga esa qo‘shimcha 17 ming askar yuborish belgilandi.
Bundan tashqari, Afg‘oniston-Pokiston chegarasida “Qayta tik- 
lash imkoniyatlar zonasi”ni rivojlantirish loyihasi ham kiritildi. Unga 
ko‘ra, AQSH hukumati pushtunlardan iborat 50 ming qo‘shinga ega 
“Pushtun qabilalari chegara korpusi”ni shakllantirishga e’tibor qarat- 
gan. Ushbu korpus toliblar ekvivalenti sifatida AQSHning mintaqa­
dagi manfaatlariga xizmat qilishi kerak, ulaming tashkiliy jihati va 
maqomi to‘liq belgilanmaguncha AQSH tashqi siyosati yutug‘i sifa­
tida qo‘lga kiritilgan Afg‘onistonda o ‘z qo‘shinini saqlab turdi.
175

---

12.3. Rossiya, NATO va Ommaviy qirg‘in
qurollari (OQQ)
Respublikachilar tashqi siyosiy tamoyillariga tayanadigan bo‘Isa, 
Yevroatlantika xavfsizligi, NATOning Sharqqa kengayishi borasida 
Rossiya bilan yuzaga kelgan tanglik diplomatik yo‘llar bilan hal 
qilinishi belgilangan.
1. 
Yadroviy qurollar masalasidagi shartnomaning yangi variantini 
imzolash. 2009-yil 5-dekabrda “Strategik hujumkor qurollar” (SNV 1) 
bo‘yicha shartnomaning amal qilish muddati tugadi. Ushbu shart- 
nomani yangi ko‘rinishini tuzish ikki davlat manfaatlariga xizmat 
qilib, 2010-yil aprelda Chexiyaning Praga shahrida ushbu turdagi 
yangi shartnoma imzolandi. AQSH Davlat departamenti siyosiy ma- 
salalar bo‘yicha kotib muovini U.Bernsning 2009-yil 27-28-aprel 
Butunjahon Rossiya Forumida B.Obama m a’muriyati uran boyi- 
tish dasturlarini rad etuvchi mamlakatlar uchun Rossiyaning Xalqaro 
yadro issiqlik markazini tashkil etish loyihasini qoilab-quvvatlashini 
bildirgan.
Bundan tashqari, AQSH jahondagi yadroviy qurollanishning jadal 
tendensiyasini va uning salbiy oqibatlarini bartaraf etish borasida 
yangi strategiyasini ishlab chiqdi. Ushbu strategiya bilan jahon ham- 
jamiyatini B.Obama 2009-yil 5-aprelda Pragada so‘zlagan nutqida 
tanishtirdi. Prezident amalga oshiriladigan yadroviy tahdidni bartaraf 
etishning quyidagi bosqichlarini ko‘rsatib berdi:
birinchidan,
AQSH yadroviy qurollardan xoli dunyoni vujudga 
keltirishga intilishi va bu yo‘lda “sovuq urush”dan qolgan fikrlashdan 
voz kechgan holda AQSH milliy xavfisizlik strategiyalarida yadroviy 
qurol rolini pasaytirish va yangi strategik qurollami qisqartirish shart- 
nomasi borasida Rossiya bilan muzokaralami boshlash;