M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar


Q  – ko‘ndalang ichki kuch  kattaligi,  Q



Download 6,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet69/137
Sana01.01.2022
Hajmi6,61 Mb.
#298423
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   137
Bog'liq
LelGhBqGBkq97jVvI5sUP5zWTzi6RQDkxbJxcXal

– ko‘ndalang ichki kuch 

kattaligi, 

kabi o‘zgarmas bo‘lgan neytral o‘qqa nisbatan butun kesim 



I

x

 inersiya momenti, aniqlanayotgan kuchlanish darajasidan kesim «eni» 




 

188


b

  (


b

 kattaligi to‘g‘ri to‘rtburchak, qo‘shtavr devori kabilar uchun 

o‘zgarmas, doira uchun o‘zgaruvchi bo‘lishi mumkin), hisoblash 

darajasidagi yuqorida joylashgan ko‘ndalang kesim yuzasining statik 

momenti 

*

x



S

 lar kiradi. 

Misol tariqasida tomonlari 20x12 bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburchak 

shaklidagi balka kesimlarida urinma kuchlanishlar epyurasini qurishni 

ko‘ramiz (8.18-rasm). 

 

 



 

8.18-rasm. To‘g‘ri to‘rtburchakli kesimda urinma kuchlanishlar 

epyurasi. 

 

Urinma kuchlanishlarni (8.4) Juravskiy formulasidan topamiz 



b

I

S

x

x

*

Q



=

τ

 



Berilgan kesim uchun o‘zgarmas Q ni ko‘ndalang kuchlar 

epyurasidan topamiz 



Q = 4 t

, markaziy o‘qqa nisbatan inersiya momenti 



I

x

 – quyidagiga teng 



bh

3

 



 12 

4

3



8000

12

20



12

sm

=



(III-bob, 3

-

§ ga qarang) 

Bizning misolimizda kesim eni 

b

 o‘zgarmas kattalik va 12 ga teng. 

Kesimni bir qator-nolinchidan to‘rtinchigacha darajalarga bo‘lib 

chiqamiz. 

To‘g‘ri to‘rtburchak yuqori qirrasidan o‘tuvchi nolinchi daraja 

uchun statik moment nolga teng 

0

)

0



*(

=

x



S

  mos ravishda 

τ

1

= 0 



Birinchi daraja uchun kesim hisob yuzasi 

,

60



12

5

2



sm

=

×



 

3

)



1

*(

450



5

,

7



60

sm

S

x

=

×



=

 



 

189


2

1

/



8

,

18



8000

12

450



4000

sm

kg

=



=

τ



 

ikkinchi daraja uchun kesim hisob yuzasi 

,

120


12

10

2



sm

=

×



  

3

)



2

*(

600



5

120


sm

S

x

=

×



=

 

2



2

/

25



8000

12

600



4000

sm

kg

=



=

τ



 

 

Uchinchi daraja uchun kesim hisob yuzasi 



15x12=180 sm

2

,

  



ammo 

uning kesim 



x

 neytral o‘qiga nisbatan statik momenti «musbat» va 

«manfiy» qismlardan tashkil topadi,  

teng

ga

S

ni

ya

sm

S

x

x

)

1



*(

3

)



3

*(

'



450

5

,



2

60

5



120

=

×



×

=



 

.

/



8

,

18



2

1

3



sm

kg

=

=



τ

τ

 



To‘rtinchi darajadan yuqorida butun ko‘ndalang kesim yuzasi 

yotadi va statik moment aniqlanayotgan 



x

 o‘qi markaziy o‘q bo‘lgani 

uchun (VIII-bob, 3-§ ga qarang), 

)

4



*(

x

S

 kattaligi nolga teng, demak mos 

ravishda kesim pastki qirralaridagi urinma kuchlanishlar nolga teng. 

8.18-rasmda ko‘ndalang egilishdagi balka to‘g‘ri to‘rt burchakli 

kesimlarida urinma kuchlanishlar epyurasi tasvirlangan. 

Epyuradan eng katta 

τ

 urinma kuchlanishlar kesimning neytral 



o‘q bilan mos keluvchi darajasida hosil bo‘lishi ko‘rinib turibdi. 

Umumiy holda tomonlari «



b

» va «


h

» bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburchak uchun 



bh

2

Q



3

max


=

τ

, asosi «



c

», balandligi «



h

» bo‘lgan teng yonli uchburchak 

uchun 

,

Q



3

max


ch

=

τ



 diametri 

d

 bo‘lgan doira uchun 

2

max


Q

6

,



1

d

=

τ



Qo‘shtavr uchun 

,

Q

*



max

d

I

S

x

x

=

τ



 bu yerda 

*



x

S

x

 o‘qiga nisbatan qo‘shtavr 

yuqori qismi statik momenti, 

d – 

qo‘shtavr devori qalinligi , 

*

x



S

va 


qiymatlari har bir shakl uchun sortamentda keltiriladi. 

Yuqorida keltirilgan misoldan ko‘rinib turibdiki, absolyut miqdor 

jihatidan urinma kuchlanishlar normal kuchlanishlarga nisbatan unchalik 

katta emas, undan tashqari ularning eng katta qiymatlari normal 

kuchlanishlar nolga teng bo‘lgan neytral o‘qqa yaqin sohalarda paydo 

bo‘ladi. Bu hol odatdagi mustahkamlikka hisoblashlarda urinma 

kuchlanishlar ta’sirini hisobga olmay hisobni faqat normal kuchlanishlar 




 

190


bo‘yicha, ya’ni sof egilishdagi mustahkamlik sharti asosida olib 

borishga imkon yaratadi. 

Hodisaning sifat tomonini ko‘radigan bo‘lsak, shuni e’tiborga olish 

lozimki, ko‘ndalang kesimdagi urinma kuchlanishlar va bo‘ylama 

kesimlardagi unga juft kuchlanishlar kichik bo‘lishiga  qaramasdan, 

ba’zi hollarda brus mustahkamligini baholashga sezilarli ta’sir qilishi 

mumkin. 

Masalan, kalta yog‘och brusning ko‘ndalang egilishida buzilish 

qistirib mahkamlangan joydagi ko‘ndalang kesimda emas, balki 

bo‘ylama tekislikdagi neytral qatlamga yaqin joyda yuz beradi, u yerda 

max

τ

 ga erishadi (8.19-rasm). 



Ko‘ndalang egilishda bo‘ylama 

kesimlardagi urinma kuchlanishlar 

brus qatlamlari orasidagi mavjud 

bog‘lanishlar ta’sirini ko‘rsatadi. 

Ba’zi hollarda bu bog‘lanishlar 

buzilsa, brus egilish xarakteri 

o‘zgaradi. Masalan, 

n

 listdan 

tashkil topgan brusda (8.20-rasm) 

ishqalanish kuchlari bo‘lmasa har 

bir list alohida egiladi. Listga 

tushuvchi tashqi kuch 



n

P

 ga teng, 

list ko‘ndalang kesimidagi eng katta normal kuchlanish esa 

n

bh

P

n

h

b

n

p

W

M

x

2

2



max

6

)



(

6

1



l

l

=



=

=

σ



 ga teng. 

Agar listlarni qattiq boltlar yordamida bir-biriga jips qilib qotirilsa 

(8.20b-rasm) brus yaxlit holda egiladi. Bu holda eng katta normal 

kuchlanish kattaligi 



n

 marta kamayadi, ya’ni 

2

max


6

bh

P

l

=



σ

 

Shunday qilib, bog‘langan listlar o‘rami birinchi yaqinlashishda 



bog‘lanmaganga nisbatan 

n

 marta katta yuklamani ko‘tara oladi. 

Balka o‘ramlarini biriktiruvchi boltlar ko‘ndalang kesimlarida 

hosil bo‘luvchi urinma kuchlanishlar, balka bo‘ylama qatlamlari orasi 

urinma kuchlanishlardan holiligini kompensatsiyalaydi. 

 

 



 

8.19-rasm. Ko‘ndalang egilishda 

urinma kuchlanishning hosil 

bo‘lishi. 

 



 

191


 

 

 



8.20-rasm. Ishqalanish kuchi e’tiborga olinmaganda n qatlamli brusning 

egilishi: 

a) listlar o‘zaro mahkamlanmaganda; b) listlar o‘zaro mahkamlanganda. 

 

Misol tariqasida bitta bolt bilan biriktirilgan ikkita listdan iborat 



konsolni ko‘ramiz (8.21-rasm) 

 

 



 

8.21-rasm. Bolt bilan biriktirilgan ikki listli konsol balkaning hisobi. 

 

Listlar tutashgan tekislikdagi urinma kuchlanishlar 



,

Q

b



I

S

x

x

=

τ



 

tutashish yuzasiga ta’sir etuvchi umumiy siljituvchi 



kuch 


x

x

I

S

b

T

l

l



Q

=

=



τ

 

Bu kuchlanishlar ruxsat etilgandan kichik bo‘lishi kerak, ya’ni 



[ ]

k

x

x

d

I

S

τ



2

8

,



0

Q

l



 

bu yerdan  boltning diametri aniqlanadi 

[ ]

k

x

x

I

S

d

τ

8



,

0

Q



*

l

=



 

Agar konsol tekis taqsimlangan yuklama bilan yuklangan bo‘lsa, u 

holda Q kattaligi noldan 

q

l

 gacha o‘zgaradi (8.22-rasm). 




 

192


 

 

 



8.22-rasm. Konsol balka tekis taqsimlangan yuklama bilan yuklangan. 

 

Bu holda konsol oxiridan



 z

 masofada joylashgan har bir kesimdagi 

siljituvchi kuch urinma kuchlanishlari 

,

b



I

qzS

x

x

z

=

τ



 mos ravishda umumiy 

siljituvchi kuch 

,

2

2



x

x

I

S

q

T

l

=



 bolt kesish tekisligidagi urinma 

kuchlanishlar 

2

2

6



,

0

d



I

S

q

x

x

b

l

=



τ

 ga teng, mos ravishda bolt diametri 

[ ]

;

6



,

1

2



k

x

x

I

S

q

d

τ

l



=

 shartidan topiladi; o‘zgarmas 



kuch va bir-biridan «



a

» 

qadamdagi bir nechta boltlar holida chekkalaridagi boltlardan tashqari 



boltlardagi kuchlanish, mos ravishda 

,

8



,

0

Q



2

d

I

a

S

x

x

l

=

τ



 o‘zgaruvchi  Q kuch 

holida esa (8.22-rasm) eng katta kuchlanish qistirib mahkamlangan 

joyga eng yaqin boltda hosil bo‘ladi. 

,

6



,

1

)



2

(

Q



2

max


d

I

a

q

S

x

x

=



l

τ

 undan boltni kerakli diametrini aniqlash 



mumkin. 

 


Download 6,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   137




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish